Trabzon
Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. İsmail Köse, Azerbaycan topraklarının Ermenistan işgalinden kurtarılmasıyla sonuçlanan 44 günce savaşın akabinde açıklayan bildirinin en ehemmiyetli maddeleri ortada arazi meydan Zengezur koridorunun önemine müteallik AA muhabirine değerlendirmede bulundu.
Türkiye ile Azerbaycan ortada direkt karaca yolu bağlantısı kurulacak koridorun Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulduğu senelerden bu yana ön planda bulunan baş döndürücü ehemmiyetli müşterek güzergah olduğuna dikkati çekici Köse, bahis konusu koridorun, 1921 senesinde Türkiye ile Sovyet Rusya ortada imzalanmış bulunan Sovyet Rusya Dostluk ve Kardeşlik Antlaşması'nın (Moskova Antlaşması) da en ehemmiyetli maddelerinden birisi bulunduğunu belirterek, şu halde konuştu:
"Moskova Antlaşmasında baş döndürücü ehemmiyetli müşterek bap vardır; 'Nahçıvan Bölgesi ya Rusya'da duracak ya Azerbaycan'a verilecektir. Üçüncü müşterek devlete Nahçıvan banko konfirmasyon edilemeyecek, devredilemeyecektir.' Buradaki üçüncü mutluluk açık açık Ermenistan'dır. Mustafa Kemal Atatürk ilkin Nahçıvan'ın Ermenistan'a bırakılmaması ve Türkiye ile Azerbaycan arasında, zımnında Orta Asya-Türkistan Bölgesi arasındaki iletişimin sağlanmasını, müdafaasını arzuluyordu." ifadelerini kullandı.
Karabağ'ın 1989 yılına derece Azerbaycan'a müteallik bulunduğunu ve Türkiye'nin Nahçıvan ve Karabağ üstünden Azerbaycan ile karaca bağlantısının sağlanmış halde bulunduğunu anlatım fail Köse, şu halde konuştu:
"Burada Dilucu Sınır Kapısı ön plana çıkıyor. Dilucu, hudayinabit Atatürk'ün öz hazinesinden verdiği söylenen altınlarla İran'dan satın almış olduğu topraklardır. Bu 15 kilometrelik geçenek yardımıyla tığ Dilucu ile Nahçıvan'a, Nahçıvan üstünden de Karabağ'a, Azerbaycan'a bağlanak sağlayabiliyorduk. 1989 senesinde Karabağ'ın statüsü Yüce Sovyet Konseyi çeşidinden değiştirildi ve Sovyetler Birliği yıkılırken Ermenistan'a konfirmasyon edildi. Burada Nahçıvan konfirmasyon edilseydi şayet, Türkiye'nin Moskova Antlaşmasına mucibince garantörlük hakkı ortaya çıkacaktı ancak Karabağ üstünde Türkiye'nin rastgele uydurma hakkı bulunan değildi.
Halen de antlaşmalara alakadar Türkiye'nin Karabağ üstünde uydurma hakkı bulunmamakta ancak Nahçıvan üstünde garantörlük hakkı halen saklıdır. Çünkü Moskova Antlaşması halen yürürlüktedir. Dolayısıyla Karabağ'ı engelleme ettiğinizde Türkiye ile Azerbaycan'ı, Türkiye ile Türkistan'ın bağlantısını kesmiş olursunuz. Böyle de oldu. Sovyetler Birliği ve hemen sonra Rusya Federasyonu bunu şuurlu adına yaptı. Bilinçli adına Türkiye'nin Türkistan bölgesiyle, Turan bölgesiyle enformasyon kurmasını istemedi."
"Doğal taş yağı lambası yağı ve arazi yağı borazan hatlarını Turan koridorunda göreceğiz"
Köse, 10 Kasım 2020'de Azerbaycan topraklarının Ermenistan işgalinden kurtarılmasıyla sonuçlanan savaşın akabinde Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Karabağ'da çatışmaların sona erdiğinin duyuru edilmiş olduğu bildiriye imza attığını anımsatarak, bildirinin en ehemmiyetli maddelerinden birinin, ilkin Azerbaycan'ın gün batısı illeri ile Nahçıvan'ı birleştirecek Zengezur koridorunun faaliyete geçirilmesi olduğuna dikkati çekti.
"Turan koridorunun en sonunda 100 sene sonradan açılabilmesi baş döndürücü önemli. Ben ve bununla ilgilenen hacısı hocası bunun önemini ölçüm ediyordur." ifadelerinin kullanan Köse, şunları kaydetti:
"Koridor ne getirecek? Doğal taş yağı lambası yağı ve arazi yağı borazan çizgileri önceki evrede koridordan kurulmayacak. Çünkü saf taş yağı lambası yağı ve arazi yağı iri yatırımlardan kapital sakıncasız bulunmadığı alanlara envestisman yapmaz. Bütün dünyada böyledir. Biraz koridorun yerleşmesi, kullanılabilirliğin ve sürdürebilirliğinin görülmesi gerekecek. Sonrasında tığ saf taş yağı lambası yağı ve arazi yağı borazan hatlarını Turan koridorunda göreceğiz. Tren yolu yapılacaktır. Eski İpek Yolu, kadim İpek Yolu canlandırılabilecektir ve Orta Asya'dan Türkiye'ye transit, direkt üçüncü müşterek ülkenin müdahalesine ve iznine gerekseme kalmadan bağlanak sağlanabilecektir. Türk tırları üçüncü müşterek ülkenin iznine ve vergilendirilmesine, bazı bazı nahak yere ve extra vergilendirmelerine verilen kalmadan haydi haydi Türk dünyası ile enformasyon kurabilecektir. Stratejik ve iktisadi adına bahsettiğimiz geçenek gelecekte, zaman öngörülenden ve ya umulandan baş döndürücü elan müşterek tomar ulama sağlayabilecek niteliktedir."
"Ermeni devletinin alanda kararlı politikalar geliştirebilmesinin yolu Türkiye ile ilişkilerden geçmektedir"
"Turan koridoru" adına adlandırdığı Zengezur koridorunun oluşturulmasını Ermenistan ve İran'ın istemediğini korumak için çaba sarfeden Köse, Rusya'nın şu anda kendisini güvende hissettiği düşüncesince bunu baş döndürücü önemsemediğine inandığını dile getirdi.
Türkiye ile Ermenistan arasındaki ilişkilere de yer veren Köse, şu halde bitmeme etti:
"Ermeni devletinin ayakta kalabilmesi, Ermeni devletinin birliğini sağlayabilmesi, Ermeni devletinin alanda kararlı politikalar geliştirebilmesinin yolu Türkiye ile ilişkilerden geçmektedir. Türkiye, Ermenistan ile ilişkileri geliştirmese de var muhtemel ancak Ermenistan Türkiye ile güzel münasebat geliştirmezse varlığı Rusya'nın ve İran'ın denetiminde kalır. Bunu Ermeni devleti de biliyordur. Dolaysıyla Peşinyan'ın hesaplı politikaları izleme ederek, koşulların da ahlaksız bırakmasıyla arka hamle attığını görüyoruz. Direnecektir ancak bundan böyle eşyanın tabiatı bellidir. 100 sene sonradan da olsa Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün kafasındaki plan, Atatürk’ün öngörüsüyle meydana getirmeye çalışmış olduğu Türkistan-Orta Asya koridoru kurulacaktır."
Zengezur koridorunun problemsiz işlemesiyle beraberce Türkiye'nin hem izlemsel bununla beraber iktisadi kazanımlarının baş döndürücü elan çalışan ve açık halde görüleceğini vurgulayan Köse, "Doğal taş yağı lambası yağı ve arazi yağı borazan çizgileri baş döndürücü elan ehven baş döndürücü elan havadan müşterek şekilde, 650 kilometrelik müşterek alandan bahsediyoruz. Bu meydan Gürcistan üstünden 1000 kilometreden elan fazla. Kısalan ve kolaylaşan müşterek güzergâh kurulabilecektir. Birkaç yıla ihtiyacımız var. Bu devirde politikaların baş döndürücü tetik ve koridoru koruyacak halde geliştirilmesi, Türkiye’nin öncelikleri ortada olmalı, filhakika de öyle." niteleyerek konuştu.
