Bakü
Azerbaycan'ın Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını duyuru etmesinin peşi sıra 14 Ocak 1992'de Bakü'deki Türkiye Cumhuriyeti Başkonsolosluğunun büyükelçiliğe dönüştürülmesiyle başlamış olan diplomatik ilişkiler, aradan güzeşte 30 yılda gelişigüzel güzeşte gündüz "bir millet, dü devlet" ilkesiyle geliştirilerek müttefiklik düzeyine çıkarıldı.
Türkiye ile Azerbaycan'ın ilişkilerinin zamanı gerçekte 30 sene önceye değil, Azerbaycan'ın bağımsızlığını duyuru etmiş bulunduğu 1918 yılına dayanıyor. 28 Mayıs 1918'de bağımsızlığını duyuru fail Azerbaycan'ı önceki tanıdığı olan iklim de Osmanlı oldu, Kafkas İslam Ordusu adı sunulan Osmanlı ordusu Bakü'yü Ermeni ve Bolşevik çetelerden kurtardı.
Azerbaycan'da 1920'de Bolşevikler iktidarı ele geçirince de Türkiye ile ilişkiler bitmeme ettirildi. Azerbaycan, Mustafa Kemal Mustafa Kemal Atatürk önderliğindeki TBMM hükümetine Kurtuluş Savaşı düşüncesince yardımlarda bulundu. Fakat ahir zamanlarda Moskova yönetimi Azerbaycan'ın özgür akım etmesini ağız ağıza engelledi ve Türkiye ile ilişkiler sekteye uğradı.
İki karındaş ülke, 70 sene aradan sonraları Sovyetlerin dağılması ve Azerbaycan'ın ikinci el bağımsızlığını duyuru etmesiyle baştan eş araya geldi. Türkiye Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu 9 Kasım 1991'de Azerbaycan'ın bağımsızlığının tanınması anlamında değişmeyen aldı. Böylelikle Türkiye, bu el de Azerbaycan'ın bağımsızlığını tanıdığı olan önceki iklim oldu.
Cumhurbaşkanları Ayaz Mutellibov ve Ebülfez Elçibey dönemlerinde Türkiye ile Azerbaycan arasındaki ilişkilerin geliştirilmesi düşüncesince bazı adımlar atıldı, anlaşmalar imzalandı. Fakat ilişkiler Haydar Aliyev'in iktidara gelmesiyle dünkü evolüsyon aşamasına girdi. Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev'in Türkiye ile Azerbaycan düşüncesince kullandığı "bir millet, dü devlet" lafları ilişkilerde asliye umde oldu. Haydar Aliyev'le Süleyman Demirel'in dostluğu da ilişkilerde çalışan gösteriş oynadı.
Cumhurbaşkanı İlham Aliyev de Haydar Aliyev'in politik çizgisini sürdürdü ve Türkiye ile ilişkilerin gelişigüzel bölgede geliştirilmesi anlamında planlı siyaset önceliğini korudu.
İkili ilişkilerin şimdi da güçlendirilmesi üzere 16 Eylül 2010'da Cumhurbaşkanları düzeyinde Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi mekanizması organizasyon edildi. Her sene birleşen konseyde hem ilişkilerin geleceği düşüncesince ehemmiyetli kararlar fiş aynı zamanda anlaşmalar imzalandı.
Ortak erke ve iblağ projeleri imzalandı
Türkiye ve Azerbaycan, birlik ilişkilerini eş erke ve iblağ projeleri gerçekleştirerek şimdi da çelimli eş yapıya kavuşturdu.
İki ülke, Azerbaycan petrolünü evren piyasalarına ileten Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattını, Türkiye ve Avrupa'ya doğalgaz iletimini sağlayıcı TANAP'ı ve Bakü-Tiflis-Kars çıpa yolu hattını yaşama geçirdi.
Türkiye ve Azerbaycan'ın dünkü gayesi ise dü ülkeyi Ermenistan üstünden yağız ve demiryoluyla birleştirecek Zengezur Koridorunun yaşama geçirilmesi.
İki iklim aykırı yatırımlarla da hesaplı yerine birbirlerine çelim verdi. 19 bilyon doların üstünde eş rakamla Azerbaycan, en şişman gayrimenkul dışı yatırımını Türkiye'ye yaptı, Türkiye ise Azerbaycan'a 12 bilyon dolardan eş tomar kapital desteği sağladı.
Silahlı kuvvetler ortada teşrikimesai gelişti
Türkiye, gelişigüzel bölgede bulunduğu kabil askeri bölgede da Azerbaycan'a dayanaklık etmek verdi. İki iklim ortada 1992'den buyana askeri mevzuları içeren kısaca 100 geçim ve tören düzeni imzalandı.
Anlaşmalar doğrultusunda Türkiye, defans piyasasının geliştirilmesi, askeri uzmanların yetiştirilmesi hikayelerinde Azerbaycan'a iane sağladı. Çok sayıda Azerbaycanlı Türkiye'de kıtal okullarında yetişek gördü, Azerbaycan harbiye da Türkiye'nin katkılarıyla NATO standartlarında yetişek sağlayan büyüklenme durumuna geldi. Haydar Aliyev'in ismini haiz Azerbaycan Yüksek Harp Okulunun programı Türkiye Cumhuriyeti Milli Savunma Üniversitesinde okutulan programla mevzun bir vaziyete getirildi.
İki iklim 2013'te imzalanan güncelik gereği gelişigüzel sene atışlı eş tatbikatlar hazırlamaya başladı.
Her sene planlı TurAz Kartalı tatbikatlarıyla dü iklim iklim kuvvetleri ortada eş güdüm ve teşrikimesai pekiştirildi.
Süreç içinde Türkiye ile Azerbaycan ortada defans endüstri alandaki teşrikimesai de gelişti. Daha baş döndürücü Rus inşası silahlar ve askeri araçlara ehil Azerbaycan, Türk defans endüstri şirketlerinin ürettiği tabanca ve cephaneden da alarak kıtal enerjisini artırdı.
Türkiye, 2. Karabağ Savaşı'nda Azerbaycan'ın beraberinde oldu
Yaklaşık 30 sene idame eden engelleme zamanında topu topu platformlarda Azerbaycan'ın muhik tutumunu destekleyen ve Ermenistan'a işgale sonuç vermesi çağrısı karşıcı Türkiye, 2. Karabağ Savaşı'nda Azerbaycan'a politik ve tinsel dayanaklık etmek verdi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın "Azerbaycan bekâr değildir." şeklindeki açıklaması, üçüncü güçlerin Azerbaycan'ın operasyonuna karışan olmasını engelledi.
Azerbaycan ordusunun envanterindeki Türk inşası SİHA'lar ise muharebede çalışan gösteriş oynadı.
İlişkiler müttefiklik düzeyine çıkartıldı
Türkiye ile Azerbaycan arasındaki ilişkiler, 2021'de şimdi da geliştirilerek eş fevk düzeye çıkartıldı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, 15 Haziran'da Karabağ'ın bayrak şehri Şuşa'yı görüşme ederek burada Aliyev'le eş araya geldi. Erdoğan ve Aliyev, dü ülkenin ilişkilerinin müttefiklik düzeyine çıkartıldığı "Şuşa Beyannamesine" imza attı.
Yıllardır konuşulan Türkiye ile Azerbaycan ortada etiket kartlarıyla gezi konusu da gerçeğe dönüştü. İki iklim vatandaşlarının dünkü kimse çipli etiket kartlarını kullanarak başka ülkeye 90 gündüz kalış sürekli vizesiz gezinsel gezi gerçekleştirebilecekleri infaz 1 Nisan 2021'de yürürlüğe girdi.
İlişkilerde Erdoğan ve Aliyev dostluğunun etkisi
Türkiye ile Azerbaycan ortada derin biçimde bitmeme fail aykırı fevk düzem ziyaretler, ilişkilerin arkasındaki en ehemmiyetli sevimsiz güçlerden bir tanesini oluşturuyor. İki iklim talih yetkililerinin göreve geldikten yahut simgesel önemi haiz gelişmelerden sonraları başka ülkeyi rüçhan yerine görüşme etmeleri halinde eş tradisyon yerleşti.
İlişkilerin en ehemmiyetli sevimsiz güçlerinden bir tanesini de cumhurbaşkanları Erdoğan ve Aliyev'in dostluğu oluşturuyor.
