Azerbaycan'ın Karabağ Savaşı'ndan sonradan Ermenistan ile arasındaki anlaşmazlıkları çözebilmek yerine bitmiş tespitlerinde ağır teessürat çektiğini dile getiren Prof. Dr. Oktay, “İran'ın Dağlık Karabağ'a askeri iane etmiş bulunduğu ve ayrıca konvoylar biçiminde Azerbaycan arasından geçerek tırlar gönderilmiş bulunduğu ile ilişik basında ağır birlikte gürültü süreci yaşandı. Buna da İran ile Azerbaycan arasındaki huzursuzluğun start noktası şekilde anlatım ediliyor. Daha sonradan İran basınında elan baş döndürücü Azerbaycan - İsrail ilişkilerinden hareketle Azerbaycan'ın birlikte ‘Siyonist' büyüklük bulunduğu anlatım edilmeye başlandı. Bu, Azerbaycan düşüncesince onama edilmektedir birlikte boyut değil.
Son 2 aydır İran'da ismi konmayan, failleri bulunamayan sabotajlar ve suikastlar düzenleniyor. Bu suikastları İran'ın iddiasına mucibince Azerbaycan - İsrail ilişkileri sonucunda Azerbaycan'a konuşlanan İsrail duyu örgütleri kabilinden yapılıyor. Buna yanıt da İran, Azerbaycan'a dirlik kaba tedbirler almaya başladı” dedi.
Özellikle İran'da Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin seçilmesinden sonradan Azerbaycan'a dirlik ağır manada kaba davranışlar gösterilmeye başlandığına yer veren Prof. Dr. Oktay, “Bunun İran - Ermenistan ilişkilerine de yansıdığını görüyoruz zira Ermenistan Başbakanı Paşinyan beş altı defa Ermenistan yetkilileriyle görüştü. 44 günce harp sonucunda 10 Kasım'da Moskova'da imzalanan geçim sonucunda Zengezur Koridoru'nda Azerbaycan ile Türkiye arasında birlikte aralık açılması periyodunu daima hem Azerbaycan hem Türkiye gündeme getiriyor. İran ise bu koridoru devir dışı bırakarak Tahran, Erivan, Batum ve Emir yollarının devreye girmesiyle ilişik Ermenistan yetkilileriyle daima görüşüyor” gibi konuştu.
İran'da yaşanmış bulunan faili belgisiz suikastların ve Zengezur Koridoru'nun açılmasının, İran'a fikir yaşattığının altını çizen Prof. Dr. Oktay, bunu konkre birlikte biçimde açıklamak yerine Aras Nehri süresince askeri tatbikatlar gerçekleştirdiğini kaydetti.
Prof. Dr. Oktay, Dağlık Karabağ Savaşı'nın arkası sıra İran'ın Güney Kafkasya'da tesirini kaybettiğini belirterek, “İran lehçe manada önemli şekilde bölgedeki tesirini kaybetmesi endişesiyle faaliyetlerini artırmaya başladı. Güney Kafkasya'da, Türkiye - Azerbaycan etkinliği arttıkça İran bölgeden istifa etmek mecburiyetinde kalacak. Bu da İran'ın kuzeye açılan, adeta soluk borusu bulunan Ermenistan sınırının riziko altında olmasını sağlıyor” ifadelerini kullandı.
İran'dan Azerbaycan'a fiili müdahalenin en sonuç belki bulunduğunu da ekleyen Prof. Dr. Oktay, “Diplomasi dört başı mamur problemleri çözmeye muktedir. Fiili birlikte karışma olursa lehçe manada muharebeye dönüşebilir. Çünkü İran birlikte eşsiz tane İran'dan ibaret değil. İran'ın içinde şişman birlikte Türk kişi gır konusu. Bu İran açısından ağır birlikte başağrısı olur. Bunu bilmiş bulunduğu düşüncesince de doğrusu fiili birlikte hareketten fazla askeri harekatlarla ve açıklamalarla süreci yürütmeye çalışıyor” değerlendirmesinde bulundu.
İran'ın 44 günce harp sürecinde Ermenistan'a iane ika dair sonuç adım arzulu bulunmasına karşın iç kamuoyunun tepkisinden ve ilkin Tebriz Türklerinin eylemlerinden çekindiği düşüncesince atılganlık edemediğini dile getiren Prof. Dr. Oktay, zorla Ermenistan basınına yansıyan bilgilere mucibince İran'ın bu süreçte İnsansız Hava Aracı (İHA) çevir sesi engelleyen sistemi Ermenistan'a özgülemek istediğini zorla Ermenistan'ın buna yanaşmadığını söyledi. Şimdi ise İran Zengezur koridorunun açılmasını engelleyebilmek düşüncesince Ermenistan yetkilileri ile temasa geçerek Zengezur'da birlikte askeri üssü elde etmeye çalıştıklarını aktardı.
Mevlüt İşli - Yunus Özkan
