Viyana
Viyana Üniversitesi İletişim Fakültesi Öğretim Üyesi ve Uluslararası Barış Enstitüsü (IIP) Danışma Kurulu Başkanı Prof. Dr. Heinz Gartner, İran nükleer anlaşmasının baştan yaşama geçirilmesi amacıyla kestirmece 9 aydır geçindiren görüşmelerde sonuncu kararın katılması düşüncesince "siyasi iradenin" belirleyici eleman bulunduğunu belirterek, Amerika de müdahale anlaşmaya yan halis muhlis devletlerin nükleer anlaşmanın "tekrar canlandırılmasından" yana bulunduğunu söyledi.
Avusturya’nın başkenti Viyana’da Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) şekilde isimlendirilen İran nükleer anlaşmasının baştan uygulanması, ABD'nin anlaşmaya dönüşü ve bu ülkenin İran’a müteveccih uyguladığı yaptırımların kaldırılması düşüncesince hesaplı müzakereler, Avrupa Birliği (AB) Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi namına AB Dış İlişkiler Servisi Genel Sekreter Yardımcısı ve Siyasi Direktörü Enrique Mora'nın başkanlığında Rusya, Çin, Almanya, İngiltere, Fransa ve İran'dan fevk dozaj temsilcilerin katılımıyla 6 Nisan'da başladı.
Nisandan hazirana derece geçindiren süreçte 6 tur ülfet gerçekleşirken taraflar, 3 ayrımlı bilirkişi grubunun oluşturulmasını kararlaştırdı. Birinci grup, İran’ın KOEP çerçevesinde belirlenen nükleer programa dönüşünü ele alırken ikinci grup, bu ülkeye müteveccih yaptırımların kaldırılması ve ABD’nin anlaşmaya dönüşüne bağlı mevzuları görüştü. 3'üncü takım ise bu dü grubun ortada eş güdüm rolü üstlendi.
Bu 3 maaş devir içerisinde meydana getirilen icraat kararında tarafların yüzdelik 70-80 oranında oydaş bulunduğu uyuşma metni ortaya çıkarıldı.
Nihai karara ramak kaldığında İran'da kuvvet değişti
Görüşmelerde katedilen en ehemmiyetli evolüsyon şekilde tanıdık bu metin, müşterek nevi sonuncu kararın semere vaziyetini almamış taslağı şekilde değerlendiriliyordu. Bu sebeple bilhassa müzakerelere reislik karşıcı Mora iktisap etmek neredeyse İran da müdahale gayrı devletlerin temsilcileri, sonuncu kararın alınmasına ramak kalmış bulunduğu anlamında açılamalarda bulundu. Ancak İran’da meydana getirilen cumhurbaşkanlığı seçimleri hemen sonra bu ülkede iktidarın değişmesiyle Viyana'daki müspet iklim yerini belgisiz ve ayrımlı kaygıların öne çıkmış bulunduğu hâlâ meyus müşterek atmosfere bıraktı.
5 maaş ara
İran'daki kuvvet değişikliği müzakerelere kestirmece 5 ay boşluk verilmesine illet olurken toy yönetimin ehemmiyetli temsilcilerinin nükleer anlaşmaya bağlı intihap evveliyat ve hemen sonra icra ettiği birtakım açıklamalar, kafalarda istifham işaretlerinin oluşmasına sefer açtı.
Hazırlıklarını bitiren İran tarafı, Dışişleri Bakan Yardımcısı ve Başmüzakereci Ali Bakıri'nin başkanlığındaki toy heyetin katılımıyla 7'nci tur görüşmelerin 29 Kasım'da Viyana'da başlayacağını duyurdu.
Yaklaşık 3 hafta geçindiren 7'nci tur görüşmelerde İran tarafı, yaptırımların kaldırılması ve nükleer programa müteveccih dü ayrımlı öneride bulundu. Söz konusu tavsiyeler anlaşmanın gayrı paydaşları kabilinden değerlendirilirken toy heyetin haziranda açılan eskiz metni benimseme etmesi sağlandı.
9 aydır geçindiren görüşmelerde ana mevzularda uzlaşma olmadı
Verilen 5 maaş arayla baş başa kestirmece 9 aydır bitmeme fail etüt sürecinde taraflar, hâlâ yaptırımların nite kalkacağı, İran'ın bilhassa semere müşterek yılda nükleer faaliyetlerinde katettiği ilerlemenin nite anlaşmayla belirlenen sınırlara çekileceği ve semere şekilde ABD'nin baştan KOEP'e nite yan olabileceği hususlarında uzlaşma sağlayamadı.
İran, ABD'nin 2018'de anlaşmadan biricik cepheli çekilerek yaptırımları baştan uygulamaya başlamasının bu ülkede ağır iktisadi ve içtimai sorunlara sefer açtığına ayraç ederek, yaptırımların müşterek an geçmiş ve biricik seferde kaldırılmasını istiyor. Amerika ise İran'ın nükleer anlaşmaya dönmesi koşuluyla yaptırımların kaldırılabileceğini dile getiriyor.
Bu sene sona ermeden 8'inci tur görüşmelerin başlanması beklenirken AB bilhassa iktisap etmek neredeyse İngiltere, Fransa ve Almanya’nın oluşturduğu E3 ülkeleri, dönemin azaldığı, bundan dolayı sürecin hızlandırılması düşüncesince aceleci edilmesi çağrısında bulundu.
Siyasal bilim adamı Prof. Dr. Heinz Gartner, Viyana'da geçindiren İran nükleer anlaşması görüşmelerine bağlı AA muhabirine değerlendirmelerde bulundu.
Profesör Gartner, kestirmece 5 maaş aranın peşi sıra baştan müşterek araya mevrut tarafların kusursuz anlamıyla müşterek atak gerçekleştirememiş olsalar da semere müşterek maaş süreçte aksiyon kaydettiklerini, görüşmelerin başladığı april ayından hazirana derece bitmeme fail süreçte açılan emek vermek metni üstünde uyuşma sağlandığına dikkati çekti.
Yeni İran heyetinin nükleer izlence ve yaptırımların kaldırılmasına müteveccih dü öneride bulunduğunu ve Batılı devletlerin bu önerileri ağız ağıza reddetmediğini dile getiren Gartner, bu önerilerin haziranda kaleme tahsil edilen metne nite uyarlanmış edilebileceğinin tartışıldığını, bu vaziyeti müşterek evolüsyon şekilde gördüğünü anlattı.
Gartner, tarafların ayrımlı bölgelerde fikir ayrılığı yaşadığını kaydederek, ocak, gücük ay aylarında bu hususların çözüme kavuşturulmasının müzakerelerin odağını oluşturacağını belirtti.
"Bazıları bu anlaşmanın olmasını istemiyor"
Görüşmeler sürerken birtakım matbuat neşriyat organlarında tarafların aykırı eleştiri ve eleştirilerinin arazi almış bulunduğu haberlere de yer veren Gartner, Viyana'da geçindiren görüşmelerde heyetlerin oldukça ağır müşterek biçimde müzakereleri sürdürdüğüne ayraç ederek, şunları söyledi:
"İran, müzakerelere müteveccih ciddiyetini hem sunmuş bulunduğu tavsiyeler hem de 40 yabanlık müşterek bilirkişi kadrosuyla buraya gelmiş şekilde gösterdi. Petrol, iktisat güçlükle ayrımsız vakitte İran Atom Enerjisi Kurumundan uzmanlar, bu ekibin ortada arazi alıyor, bu da İran’ın nükleer programına bağlı konuşmaya müheyya bulunduğunu gösteriyor. Burada ağırbaşlılık mevcut. Batılı devletler de 'İran’ın önerilerini tartışabiliriz.' dediler. Bana layıkıyla arsıulusal basından bazıları, hakeza müşterek anlaşmanın yapılmasını istemiyor ve engel iktisap etmek düşüncesince çabalıyor. Bazıları ise heyetlerin müzakerelerdeki pozisyonlarını güçlendirmeye çalışıyor."
Gartner, İran'daki toy yönetimin, geçmiş hükümetin politikacı duruşundan ayrımlı müşterek yaklaşım süresince bulunduğu anlamında söyleyiş ve açıklamalarının bulunduğunu fakat buradaki toy İran heyetinin geçmiş hükümet kabilinden görevlendirilen ekibin Haziran 2021'e derece icra ettiği emekleri benimseme ederek müzakereleri bu temelde sürdürdüğüne dikkati çekti.
İran'da iç politikaya müteveccih açıklamalar
İran'da iç politikaya müteveccih müzakerat üzerine birtakımı açıklamaların da yapıldığını tamlayan Gartner, "Örneğin, ‘Bizim hamle atmamız düşüncesince halis muhlis yaptırımlar kaldırılmalı.' neredeyse izahat bahis konusu fakat buradaki heyetler baş döndürücü dobra biliyorlar ki bu biçimde olması beklenen değil. Burada yaptırımların kaldırılması ve nükleer programa devir hususlarının nite koşut müşterek biçimde yapılabileceği etüt ediliyor. Buraya müteveccih tartışmalar genellikle iç siyasa motifli fakat semere şekilde toy İran heyeti geçmiş ekibin bıraktığı yerden görüşmeleri sürdürüyor." ifadelerini kullandı.
Yaptırımların nite kaldırılacağı yahut İran'ın nükleer programı nite uygulayacağına müteveccih muhtelif beceri senaryoların ele alındığını dile getiren Gartner, belli müşterek devir aralığında birtakım mevzuları içeren paket programlar öngörüldüğünü, bununla bu arada İran'ın bilhassa kaslı santrifüjlerine müteveccih muhtelif düzenlemelerin konuşulduğunu fakat bunların ağız ağıza teknik, politika dışı mevzular olduğunu, istendiği takdirde beceri konuların baş döndürücü aceleci karara bağlanabileceğini söyledi.
Gartner, AB ve E3 ülkelerinin aceleci edilmesi yönündeki açıklamalarının abartmalı ve etüt heyetleri üstünde bası kurmak düşüncesince geçer müşterek formül bulunduğunu kaydederek, bununla bu arada endamsız müddette varılacak müşterek anlaşmanın halis muhlis ortalık düşüncesince hâlâ karlı olacağını vurguladı.
"Kısa müddette alınacak müşterek değişmeyen İran'ın çıkarına"
Batılı devletlerin aceleci edilmesindeki ısrarlarının altında İran'ın nükleer faaliyetlerini hâlâ da gelecek boyuta taşımamasının yattığını kaydeden Gartner, endamsız müddette varılacak müşterek uzlaşının esasen İran'ın da çıkarına olduğunu, böylece yaptırımların baskısından kurtulabileceğine ayraç etti.
Gartner, "İran, müeyyide konusunu iktisadi anlamda değerlendirdiği neredeyse ülkenin itibarı açısından da değerlendiriyor ve müeyyide meri müşterek iklim şekilde rastlanmak istemiyor." dedi.
"Anlaşmanın canlandırılması düşüncesince politikacı kâm var"
Gartner, 8. turun iri ihtimalle müzakerelere bağlı semere tur olacağını, hanuman sonu, gücük ay başı neredeyse görüşmelerin sona erebileceğini kaydederek, politikacı kâm olduktan sonraları beceri hastalıkların çözüme kavuşturulabileceğini söyledi.
Kendisine layıkıyla politikacı iradenin bulunduğunu, olmaması biçiminde beceri konulardan oluşan bariyerler dolayısıyla anlaşmaya varılamayacağı görüşünü korumak için çaba sarfeden Gartner, "Eğer KOEP'i bitmeme etmek düşüncesince politikacı kâm ortaya konulursa biraz hafta yahut 1-2 ay süresince bu beceri mesail çözülür. Bütün yan devletlere baktığımızda hepsi, KOEP’in olmasını istiyor. İran, ABD, Avrupa ülkeleri, Rusya ve Çin, bütünü KOEP’in sürmesini istiyorlar. Bu vaziyette 'KOEP olmasın.' düşünmek baş döndürücü eseme dışı." değerlendirmesinde bulundu.
