İngiltere
Dışişleri Bakanlığının yanı esna Brexit Bakanı David Frost'un 19 Aralık'ta istifasıyla bu rolü de üstelenen Liz Truss, Telegraph’a yazdığı makalede, Brexit Anlaşması'nın yanında parçası olan Kuzey İrlanda Protokolü'ndeki nice kusuru doğrultmak ve Kuzey İrlanda'da barışı korumanın "mutlak önceliği" bulunduğunu bildirdi.
Protokolün işlemesi düşüncesince yayınlanan iri güç ve ilkelere bağlılıkları bitmeme etmesine rağmen, anlaşmanın istenmeyen sonuçlarının "derin etki" yarattığını dile getiren Truss, AB Komisyonu Başkan Yardımcısı Maros Sefcoviç'le perşembe haset yapacağı toplantıda önerilerini ortaya koyacağını belirtti.
Bakan Truss, bulunan problemlerin "çok yanında tomar ve aşikar" bulunduğunu ayraç ederek "AB'nin bundan böyle çözülmesi müstelzim mesail bulunduğunu ikrar etmiş olduğu akla yatkın lakin hâlâ yanında tomar gelişim görmemiz gerekecek." ifadesini kullandı.
Bağımsız tahkimin, bu cins anlaşmalar düşüncesince arsıulusal düzgü ve İngiltere'nin beklentisinin bu yönde bulunduğunu vurgulayan Truss, "Avrupa Adalet Divanının anlaşmazlıkların sonuncu hakemi olma rolüne akıbet vermemiz gerekiyor." değerlendirmesinde bulundu.
"16. maddeyi kullanmaya hazırım"
Liz Truss, ülkesi ile AB ortada yanında çözümü araştırma eylemek düşüncesince geceli gündüzlü çalışmaya müheyya bulunduğunu vurgulayarak şu ifadeleri kullandı:
"Ancak Kuzey İrlanda halkının İngiltere'nin arka kalanıyla ayrımsız vergilendirme ve gider kararlarından yararlanamayacak vaziyette bulunduğunu yahut hala şahıs vatanımızda taşınan malların kontrole yayımcı bulunduğunu yayınlayan tek şeye başlamayacağım. Önceliğim Kuzey İrlanda'da sulh ve istikrarı korumak. Müzakere edilmiş yanında hal isterim lakin 16. bap müdahale yasal ahkâm kullanmamız gerekiyorsa, bunu hazırlamaya hazırım."
Truss, İngiltere ve AB'nin, Kuzey İrlanda halkı düşüncesince hal üretebileceklerine inandığını dile getirerek "Bu, enerjimizi Rusya'nın Ukrayna'ya müteveccih saldırgan tutumu derece iri aut tehditlere odaklamamızı ve Kovid-19 salgınının arkası esna ekonomilerimizi mensur etmemizi sağlayacak." değerlendirmesinde bulundu.
Bakan Truss, yapılması müstelzim yanında anlaşmanın bulunduğunu ve hâkim eşitlerin baş başa fiilen bunu gerçekleştirebileceğini belirtti.
İngiltere Başbakanı Boris Johnson da AB ile ülkesi ortada soruna kez açan Kuzey İrlanda Protokolü üstünden AB'yi uyarmış, ülkesinin arazi bütünlüğünü destek olmak düşüncesince ne gerekiyorsa yapacağını belirtmişti.
Tartışmalı protokol
Brexit Anlaşması'nın yanında parçası bulunan Kuzey İrlanda Protokolü, Birleşik Krallık'ın parçası bulunan Kuzey İrlanda ile AB üyesi İrlanda Cumhuriyeti arasındaki ticareti düzenliyor.
Protokole göre, Brexit'e karşın Kuzey İrlanda, AB'nin gümrük donanması kurallarına yayımcı olmaya bitmeme ediyor. Birleşik Krallık'ın arka kalanıyla ticareti ise Kuzey İrlanda limanlarında gümrüğe yayımcı tutuluyor.
Katolik ayrılıkçılar ile İngiltere'yle Birlik yanlısı Protestanlar arasındaki mücadelesi sona erdiren Belfast Anlaşması (Hayırlı Cuma Anlaşması) gereği, kontrollerin yapılabildiği fiziksel yanında esmer sınırı oluşturulamıyor. Bu sebepten dolayı kontrollerin lakin denizde yapılması kararlaştırılsa da uygulanmasında mesail yaşanıyor.
İngiltere, ülkenin arazi bütünlüğünü yıldırma ettiğini savunduğu protokolün değiştirilmesini istese de AB, bunun muhtemel olmayacağını belirtiyor.
Protokole dirlik Nisan 2021'de Belfast'ta meydana getirilen gösterilerde yanında geçici otobüsü kaçırılıp ateşe verilirken, bütünlük yanlıları tahminî yanında hafta devam eden vakalarda polise molotofkokteyli ve taşlarla saldırmıştı.
Belfast'ta güzeşte hafta gine yanında geçici otobüsü ateşe verilirken, protokolle ait problemlerin bitmeme etmesi yerinde olayların hâlâ da büyüyebileceği değerlendiriliyor.
İrlanda sorunu
İngiliz imparatorluğunun önceki sömürgesi İrlanda adasından İngiltere'nin elinde artan bölümü yapılanma fail Kuzey İrlanda, 1960'lı senelerden 1998'e derece Katolik ayrılıkçılar ile İngiltere'yle bütünlük yanlısı Protestanlar arasındaki çatışmalara ve yıldırı vakalarına oyunluk olmuştu. 40 yıla yayılan ve "Sorunlar" diyerek anılan senelerde yıldırı vakalarında 3 bin 500 ad yaşamını kaybetmişti.
Ada lakin 1998'de imzalanan Hayırlı Cuma Anlaşması ile sükunete kavuşurken, Kuzey İrlanda'da çatışan tarafların ortaklığına mebni yanında lehçe dalavere kurulması üstünde anlaşılmıştı.
Belfast Anlaşması kendisine da bildik metinler, Kuzey İrlanda'da zaman yürürlükte bulunan lehçe yönetimin önemli noktasını oluşturuyor.
Barış anlaşmasının üstünden güzeşte 20 yılı yanında tomar süreye karşın, semt halkı ortada güvenlik yeterli kendisine bünye edilebilmiş değil.
