Osmanlı çağında Sultan Abdülaziz çeşidinden 1872 senesinde yapımına başlanılan ve hâlâ sonraları 2. Abdülhamid çağında Hicaz Demir Yolu projesinin önemli ayaklarını gerçekleştiren Eskihisar Viyadük Köprüsü, Çanakkale Savaşı vaktiyle cepheye cephane taşındığı düşüncesince İngiliz birliğinde yiğit bulunan mülazım D'Oyly-Hughes çeşidinden patlatılarak baltalama edildi. İstanbul'dan Mekke'ye revan hacıların en önemli intikal güzergahı bulunan bu köprünün 5 ayağı, katı müşterek halde günümüze ulaştı. 150 senedir sağlamlığını esirgeyici bu köprü, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi Sultan II. Abdülhamid Han Fotoğraf Arşivi'nde toprak meydan fotoğraflarda da belirgin müşterek halde görülebiliyor.
"İlk kazma 1872 senesinde vuruldu"
Demir yolu ayaklarının, Sultan Abdülaziz döneminden kalma bulunduğunu dile getiren Tarihçi-Yazar Recep Kankal, "Osmanlı sert yolu hatlarının da İzmit ile Haydarpaşa arasındaki önemli müşterek noktasını oluşturuyor. Sultan Abdülaziz, sert yolu hattının buradan geçmesine, Anadolu'da ilkin sert yolu taşımacılığına ve seyahatine aşırı önem vermiş. Hatta müşterek lafı vardır; 'Demir yolu geçsin de isterse sırtımdan geçsin' niteleyerek sert yolunun önemine de aksan yapmıştır. Burası, Eskihisar Viyadüğü Demir Yolu Köprüsü. Bugün çağımızda 5 ayağı küsurat bu köprü, kestirmece 150 senedir çağımızda mevcut olmaya bitmeme ediyor. 1920'lerde yaşamış olduğu negatif hadiseden sonraları günümüze derece bu halde gelmiş. Buraya 1872 senesinde geçmiş kazma vuruluyor ve Haydarpaşa-İzmit hattının geçmiş emek harcaması da 3 parçaya ayrılıyor. Ancak geçmiş 90 kilometrelik hattın geçmiş kazmasının Gebze-Eskihisar-Darıca arasındaki müşterek köyde, şu demek olmakta ki burayı kastederek bu bölgede vurulmuş olduğu söyleniyor. Kayıtlarda da bu halde geçiyor. 1872 senesinde burada başlatılan sert yolu emek harcamaları 1873 senesi mayıs ayında sonlanıyor ve 1873'te tamamlanmasının peşi sıra Haydarpaşa-İzmit arasındaki 90 kilometrelik ayrıca da 13 şimendifer istasyon açılıyor. Bu 13 istasyonun ılımlı noktasında Gebze istasyonu bulunuyor ve Gebze İstasyonunun doğrudan çıkışındaki ayaklar Eskihisar Viyadüğünü bu halde ortaya koyuyor. 1873 senesinde Sultan Abdülaziz çeşidinden buradaki köprünün imalinde etkin işçilere de Mecidiye Nişanı veriliyor. Belçikalı mühendisler de burada çalışmış olduğu düşüncesince onlara da gine nişanlar ikram ediliyor" dedi.
"Hacıların Mekke'ye derece revan önemli müşterek ayağını oluşturuyor"
Sultan 2. Abdülhamid'in, 1876 senesinde yazboz tahtası geçtikten sonraları projeye aşırı önem verdiğini kail Kankal, laflarını şöyleki sürdürdü:
"Hamidiye-Hicaz sert yolu projesinin Mekke'ye derece revan müşterek süreci de bu halde başlatılıyor. 1889'ların sonuna akla yatkın bu düzentileme başlıyor. 1891'e gelindiği devir Nafia Nezareti çeşidinden Eskihisar Viyadük Köprüsü ile ilişik müşterek anlatım hazırlanmaktadır ve buranın bundan böyle katı olmadığı, emniyetli olmadığı, bundan dolayı baştan yapılması gerektiği ile ilişik müşterek arzuhalde bulunuluyor. Ardın bu anlatım onama ediliyor. Bu köprü, Sultan 2. Abdülhamid çeşidinden baştan yapılıyor, sağlamlaştırılıyor. Çünkü Hicaz Demir Yolu projesi, İstanbul Ayrılık Çeşme'den binen hacıların Mekke'ye derece revan önemli müşterek ayağını oluşturuyor. Güvenlik açısından da teessürat oluşturabilecek müşterek bölge, zira sert yolunun anbean patlatılma ihtimali de var. Köprünün üstüne sert güreşçi köprüsü yerleştirildiğinde de üstünde Fransızca ‘Vive La Sultan' şu demek olmakta ki ‘Yaşasın Sultan', ‘Padişahım aşırı yaşa' anlamına mevrut müşterek ibarenin de buraya yerleştirildiğini görüyoruz. Daha sonraları Osmanlı belgelerinden anladığımız neredeyse Sultan 2. Abdülhamid'in bu köprüyü yapıldığında aşırı beğendiğini, belgelik belgelerde görüyoruz"
"Askeri cephane sevkiyatının yapıldığı müşterek nokta"
Çanakkale Savaşı sürecinde de Eskihsar Köprüsünün önemli görevler üstlendiğini tabir fail Tarihçi-Yazar Recep Kankal, şu ifadeleri kullandı:
"Köprü, Çanakkale zaferinin zafere ulaşılması noktasında İstanbul'dan Çanakkale'ye revan askeri mühimmatların, sevkiyatların yapıldığı müşterek nokta. Bu sebepten İtilaf Devletleri tarafından, İstanbul ile Anadolu'nun bağlantısının koparılması düşüncesince de buradaki köprünün de saldırıya belirgin bir duruma geldiğini bundan böyle görüyoruz. Bunu düşünen İtilaf kuvvetleri de hakkıyla Eskihisar Viyadüğünün havaya uçurulmasını gündemine getiriyor. İngiliz zırhlısı bulunan E-11 zırhlısı, İstanbul açıklarında müşterek adaya sert atıyor ve peşi sıra geminin 2. Kaptanı bulunan D'Oyly-Hughes buradaki batmış geminin tahtalarını kullanıyor. Bunun üstüne çıkarak, şeb vaktinde tarafındaki kadrosuyla baş başa Eskihisar'a 800 m. açıklıkta müşterek koya yerleşiyor. Ardından bu köprünün havaya uçurulması düşüncesince icraat yapıyor. Bir şeb zamanı buradan dağları aşarak köprünün ayağına geliyor. Üzerinde birtakımı bomba düzenekleri bulunan müşterek sistemle geliyor ve köprünün ayağına yerleştiriyor. Etrafı da kolaçan ettikten sonraları bombayı köprünün ayağına bırakarak salına gidiyor, burada da gözlemlerini bitmeme ettiriyor. Ağustos ayının sonuna gelindiğinde 1915 senesinde müşterek şafak vaktinde denize 1 kilometre mesafesi bulunan bu bölgede denizden başlatmış olduğu akınla birlikle köprüyü havaya uçuruyor. Özellikle Çanakkale Savaşında buradan güzeşte trenlerin, mühimmatın ve sevkiyatın da duraksamasına etken oluyor. 1920'lerde köprünün inşası ruzname olmakta ve 1921'de İngilizler çeşidinden burada müşterek obstrüksiyon faaliyeti yürütüldüğünden bu köprünün baştan inşası sağlanıyor. 1921'de burada etkin askerlerin İngiliz sömürgesi altında bulunan Hintli askerlerin burada çalıştığını görüyoruz"
Mustafa Uslu
