Bakü
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Ermenistan'ın işgali altındaki toprakların kurtarılması düşüncesince 27 Eylül 2020'de başlatılan 44 günce savaşın kuma numara senesinde AA'ya değerlendirmelerde bulundu.
Sayın Cumhurbaşkanı, Anadolu Ajansının mülakat talebini bildirme ettiğiniz düşüncesince aşırı teşekkürname ediyoruz size. mühim kuma tarihteyiz. Azerbaycan'ın zaferinin, kestirmece 30 sene süresince engelleme altında bulunan ülkelerini kurtarılmasına başlandığı 27 Eylül tarihinin kuma numara yılındayız. O güne ayrım eylemek istersek, Azerbaycan illet gönül rahatlığı atağa geçti
Ermenistan'ın bizlere gönül rahatlığı semere dönemdeki provokasyonları derneşik bir hale gelmişti. Bize müteveccih açıklamaları ve attıkları adımlar, Ermenistan'ın toy muharebeye hazırlandığını gösteriyordu. Bunun sebeplerini bugüne denli da anlayabilmiş değilim. Çünkü başka kuma devletin toprağını 30 sene süresince engelleme altında markajcı kuma mevki toy kuma harp istiyorsa bunun sebebi aşırı ağır araştırılmalıdır. Sözlerimi kanıtlayan adımlar da menfez önündedir. Çünkü temmuzda Azerbaycan-Ermenistan sınırında, Ermenistan askeri ajitasyon yapmış oldu ve bu ajitasyon kararı 13 er ve çırçıplak hayatını yitirdi. Azerbaycan o devir düşmana kazı etmiş bulunduğu cevabı verdi zorla tığ mevki haddini geçmedik. Sadece, onları girdikleri Azerbaycan arazilerinden çıkardık ve beş altı çağ devam eden arbede sona erdi.
Daha sonradan ağustosta kuma baltalama grubu gönderdiler. Temas hattını geçtiler ve orada bizim askerlerimiz onlara tabanca bıraktırdı. Bir sene evvela Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulunda yaptığım konuşmada Ermenistan'ın toy muharebeye hazırlandığını demiştim. Üç çağ sonradan bizim mevzilerimiz ve yerleşme birimlerimiz baştan futbolcu atışı dibine alındı. Yine şüheda verdik. Ve benim emrimle degaje şümullü gönül rahatlığı hamle operasyonuna başladık ve bildiğiniz kabil bu harekât iri zaferle sonuçlandı.
Bir yıla dönerek baktığımızda katıksız hepsi bu gelişmeleri, hepsi bu vakaları elan açık çözümleme ika imkanı elde ediyoruz.
Görünen o ki Ermenistan yönetimi, iktidara toy mevrut idare rastgele kuma askeri başarıyla da iftihar restore etmek istiyordu, rastgele kuma askeri muvaffakiyet çıkarmak istiyordu. Fakat hesapları tutmadı, aşırı iri vebal yaptılar. Bunun kararında da ateş yenilgiye uğradılar.
Sayın Cumhurbaşkanı, bu harp önlenemez miydi? Çok levent boylu müddet çalışkanlık yayınlayan Minsk Grubu eş başkanlarının temasları vardı. Minsk Grubu eş başkanları yahut başka faktörler bu mücadelesi önleyebilirler miydi, nite önlemeleri gerekirdi aslında?
Tabii önleyebilirlerdi. Defalarca ego bu mevzuyla ait görüşlerimi bildirmiştim. Minsk Grubu eskiden Ermenistan'a ağır edisyon yapsaydı katıksız ki Ermenistan engelleme altında tuttuğu topraklardan büyümek zorunda kalacaktı. Böyle kuma halde muharebeye lazım kalmazdı. Minsk Grubuna eş riyaset fail üç mevki BM Güvenlik Konseyinin üç devamlı üyesi bulunmasına karşın onlar bu baskıyı yapmadı. Bunlar evren çapında en çelimli ülkeler kendisine bildirme ediliyor. Onların siyasal ağırlıkları, siyasal imkanları namevcut muydu ki Ermenistan'a bu ağır mesajları göndersinler. Sadece kendisine 'ne harp ne barış' siyasetini yeğleme ediyorlardı.
Diğer yandan ego Minsk Grubu eş başkanlarına ve gayrı iri devletlere Ermenistan'a müeyyide uygulamaları dair didar kere başvurma ettim. Bu da mücadelesi önleyebilirdi. Çünkü bu yaptırımlar Ermenistan’a düşüncesince iri teessürat yaşatacaktı ve onlar ahlaksız olup bizim topraklarımızdan çıkacaktı.
Biz probleminin sulh kanalıyla çözülmesi düşüncesince hepsi alternatifleri kullandık. Savaş olmasın, kan dökülmesin. Fakat bunun birlikte ego diyordum ki tığ bu vaziyeti kabullenmeyeceğiz, ne pahasına olursa olsun kişi topraklarımızı kurtaracağız. Sadece nasip veriyorduk.
Ermenistan'da 2018'de iktidara mevrut toy idare etüt sürecine de iri vuruş vurdu. Çünkü onların namünasip ve iskele babası açıklamaları etüt dönemini inme etti. Bu halde Minsk Grubu müspet ve yürekli adımlar atmalıydı zorla onlar yalnızca gözlemliyorlardı. Sadece peyrev kabil yaklaşıyorlardı buna. Dolayısıyla 2. Karabağ Savaşı'nın başlamasında katıksız en iri mesuliyet Ermenistan'dadır. Aynı sürede Ermenistan'ı eskiden durdurmayan iri ülkeler de mesuliyet taşıyor.
Uzun müddet statükoyu bitmeme ettirme stratejisi yürüttü eş başkanlığı yürüteç ülkeler. Peki, zaferden sonradan gene Minsk Grubu Eş Başkanlarının devreye girmesi, uzay gemisi diplomasisi yürütmesi lakırtı konusu. Böyle talepler var. Bu mevzuda ne düşünüyorsunuz? Bir faydası olacak mı bunun?
İşgal devrinde Minsk Grubuna riyaset fail ülkeler, onların cumhurbaşkanları beş altı iş aşırı müspet izahat yaptı, az elan 7-8 sene önce. Onlardan bir tanesi de şuydu ki, açık açık da bildirme edilmişti ki sürer vaziyet bildirme edilemez ve değiştirilmelidir. Biz de bunu aşırı müspet karşıladık. Bizzat ego bu mevzuyla ait kişi görüşlerimi didar kere bildirme etmiştim ve demiştim ki bu levent boylu senelerdir muhtemel kuma açıklama. Statükonun değiştirilmesi işgalin sonlandırılması demektir. Fakat bu açıklamalardan sonradan onlar kılgı adımlara geçmediler. İlaveten, kuma müddet sonradan bu açıklamadan da art çekildiler ve eş başkanlarca ortaya toy kuma tabir atıldı: 'Statüko sürdürülebilir değil.' Bu izahat ortada aşırı iri ayırt var. Bir var 'kabul edilemez', kuma de var 'sürdürülebilir değil'. O devir da ego onları eleştirerek demiştim ki bu ekonomi değişikliği Ermenistan'ın işgalcilik politikasının değirmenine su taşıyor. Maalesef ahir çevrim de gösterdi ki Minsk Grubu bu mevzuyu halletmek düşüncesinde değildi. Ve harp zamanında, 44 günce muharebede tığ bunu kuma iş elan gördük. Çünkü bizlere gönül rahatlığı BM'de mevzuyu gündeme getiren Minsk Grubuna eş dolambaç karşılayıcı bazısı ülkelerdi. Savaş sürüyor, tığ kişi topaklarımızda arsıulusal hukuku baştan sağlıyoruz, kazı savaşına çıkmışız, BM'de bizlere gönül rahatlığı rastgele kuma müeyyide konusunu ortaya alaşağı eylemek ağız ağıza adaletsizdi.
Şimdiki devre gelindiğinde Minsk Grubunun faaliyetini tığ görmüyoruz diyebiliriz. Adeta etüt süreci devrinde onlar geliyordu, önerilerde bulunuyorlardı, cumhurbaşkanları düzeyindeki görüşmelerin gündemini belirliyorlardı, etüt edilecek mevzuları bizlere öneriyorlardı, gelişigüzel dü yan da uzlaşma esasında bu mevzuları etüt ediyordu. Şimdi ise savaşın bitmesinden kestirmece kuma sene geçmiş bulunmasına karşın onlardan rastgele kuma kaziye yoktur. Bir iş Azerbaycan'a geldiler ve ego onlara dedim ki siz tavsiyeler verin. Biz bu mevzuyu çözdük. Dağlık Karabağ problemi sona erdi. Dağlık Karabağ isminde yönetsel ünite bulunan değil. Bu günlerde BM Genel Kurul Toplantısındaki konuşmamda da hepsi devletlere seslenerek dedim ki dileyiş ediyorum bundan sonradan Dağlık Karabağ ifadesi kullanılmasın. Öyle kuma ünite bulunmaz Azerbaycan arazisinde. Karabağ bölgesi var, Doğu Zengezur var.
Bu halde Minsk Grubunun faaliyeti düşüncesince bugün toy mevzular ortaya çıkmalıdır. Dağlık Karabağ problemi bitti. Şimdi ne yapıla bilir. Güven artırıcı tedbirler, yolların açılması, koridorların açılması, sulh sürecine dayanak vermek, Ermenistan-Azerbaycan ilişkilerini sisteme sokmak, Ermenistan ile Azerbaycan ortada sulh anlaşmasının imzalanmasına çalışmak. Onların çalışkanlık sahası bundan sonradan saydıklarımdan ibaret olmalıdır. Dağlık Karabağ'ın, sıfır kuma kuruluşun statüsü kabil mi. Elbette olamaz. Ben demiştim ve gine anlatmak isterim ki şayet bazıları Dağlık Karabağ'a yontu hasretmek istiyorsa kişi ülkesinde kuma arsa versin, orada kuma büyüklenme oluştursun yahut cumhuriyet oluştursun, onların bağımsızlığını tanısın. Biz de tanıyalım zorla Azerbaycan arazisinde değil.
Minsk Grubu Eş Başkanlarının 44 günce savaştan sonradan oluşan gerçekliği bildirme etmesi ve bunun dair kuma şeyler yapması icap ettiğini mu söylüyorsunuz?
Minsk Grubundan bugüne denli 2. Karabağ Savaşı'ndan sonradan rastgele kuma kaziye bizlere verilmedi. Ve kaziye bulunmadığı düşüncesince Minsk Grubunun faaliyeti kendisince konuşmanın noktayı yok. Artık kuma sene geçti. Ne kaziye ediyorsun. Diyorsun ki bu arbede çözülmelidir. Ben Azerbaycan kendisine diyorum ki ego bunu çözdüm. Kendi başıma. Bütün baskılara rağmen. Dolayısıyla kuma kaziye olmalıdır. Neyle uğraşmalılar. Ben kişi fikirlerimi tabir ettim. Gerisi onların sorumluluğunda.
Bölgede oluşan gerçeklikten sonradan kuma deklerasyon imzalandı Azerbaycan, Ermenistan ve Rusya arasında. 9 maddelik bildirinin yaşama geçirilmesi dair kıvançlı musunuz? Geçen kuma sene içinde yeterince yaşama geçirildi mi? Neler kalık bu maddelerden?
Genel kendisine memnunum. Çünkü oradaki esas mevzular çözüldü. Ermenistan bu bildiriye imza atarak yükümlülükler almıştı. Bu yükümlülükleri zorunlu biçimde namına getirdi. Bu yükümlülüklerin namına getirilmesi savaştan çabucak sonradan oldu. O devir engelleme altında bulunan bölgelerden Ermeni güçlerin çıkartılması orada açık açık belirtiliyordu. Savaş bittikten sonradan 20 çağ içinde Ağdam, Kelbecer ve Laçın illeri bizlere art verildi. O devir Ermenistan aşırı mesul yaklaşıyordu bu konuya. Neden. Çünkü haşyet içerisindeydiler. Çünkü biliyordu ki şayet 10 Kasım tarihinde bu bildiriye imza atmasaydı onların vaziyeti elan da fena olabilirdi. Yani bizi durduracak kuma kuvvet yoktu. Savaş devrinde ego didar kere Azerbaycan halkına seslenme ederek diyordum ki Ermenistan bizlere gün versin, takvim versin. Ne devir bizim topraklarımızdan çıkıyor. Biz doğrudan mücadelesi durdurmaya hazırız. Bu gün bizlere 9 Kasım'da verildi. Ermenistan kapitülasyona imza attı ve 10 Kasım'da harp durdu. Dolayısıyla o ehemmiyetli konuların çözümü Ermenistan'ın haşyet içinde olmasından kaynaklanıyor. Sonra ne oldu. Barış güçleri geldi. Bir müddet geçti ve geride
Savaş bittikten 15-20 çağ sonradan Ermenistan'dan sulh güçlerinin sorumluluğundaki bölgeden, Laçın koridorundan, kurtarılan topraklara kuma baltalama grubu gönderildi. 62 yabanlık grup. Bu 10 Kasım bildirisine mükemmel aykırıdır. Azerbaycan ordusu onları atıl bir hale getirmiştir ve onlar tutuklandı. Şimdi onlara harp esiri diyorlar. Fakat gidin yürütme vekili arsıulusal konvansiyonlara. Savaş esiri kimlere denir. Onlar harp esiri değil. Savaş bitti, 10 Kasım bildirisi imzalandı. Ondan sonradan gönderilen rastgele kuma er baltalama grubu üyesi kendisine belirleme edilmelidir. Bu husus çözüme ulaşmadı. Bu aşırı ehemmiyetli kuma husus ve ısrar ediyoruz ki çözüme kavuşsun. Tam çözümünü bulsun. Kısmen çözüme kavuştu.
Diğer husus koridorların açılmasıdır. 9 Kasım'dan 10 Kasım'a sabık gecede imzalanan bildiride açık açık belirtiliyor ki Azerbaycan'ın anne karası ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ortada bağlanak kurulmalıdır. Bu bağlanak sağlandı mı. Hayır. Bu bağlantıyı gelmek düşüncesince o denli da iri vakte gerekseme yok. Burada karayolu mesafesi hep 40 kilometre. Biz demincek savaştan ahir kuma yılda bin kilometreden kuma tomar biçim yaptık hem tarla biçim hem asfalt yol. Şimdi orada 40 kilometrelik yolun açılması iri iş değil. Fakat buna karşın fazladan Ermenistan buna isteme göstermiyor. Müzakereler çorak kalıyor. Ermenistan, 10 teşrinisani bildirisinin şartlarını büyükçe ihlal ediyor. Biz şimdilik götürümlü davranıyoruz. Temkinli davranıyoruz. Fakat bizim sabrımızın da sınırı var. 2. Karabağ Savaşı gösterdi ki sabrımız tükendiğinde neler oluyor. Dolayısıyla Ermenistan yönetimine nasip veriyoruz ki 10 Kasım bildirisinin hepsi şartlarını namına getirsin ve mesul davransın.
Laçın koridorunun kontrolünü o bölgede fariza karşılayıcı iare işyar Rus askerleri sağlıyor. Sabotaj gruplarının faaliyetlerine değgin şikayetlerinizi Moskova'ya ilettiğinizde nite kuma karşılık alıyorsunuz ve size maruz cevaplar alana yansıyor mu?
Elbette tığ bu durumlarla ait Rusya'ya şikayetlerimizi belirtiyoruz. Haklı şikayetlerimizi belirtiyoruz. Fakat o baltalama grubunun oraya girmesi o devir evet ki Rus sulh güçleri hâlâ mükemmel yerleşmemişti. Çünkü 10 Kasım'da harp sona erdi. Ondan sonradan kuma müddet gerekiyordu ki Rus sulh güçleri, kestirmece 2 bin er oraya yerleşsin. Orada boşluklar çoktu. Burada adaletli edinmek zorundayız. Onlar hâlâ o alanı mükemmel arama dibine alamamıştı. Ermeniler de bunu punt isteyerek sızdı bizim kurtarılan topraklara.
Fakat umumi kendisine Rus sulh gücünün faaliyeti müspet değerlendirebilirim. Elbette bizim kıvançlı olmadığımız mevzular da var, şikayetlerimiz de var. İlk olgun bizim topraklarımıza ecnebi iklim vatandaşlarının yasadışı ziyaretleriyle bağlı. Biz didar kere bu mevzuyu gündeme getirdik. Çünkü Karabağ bizim arazimizdir. Bizim iznimiz olmaksızın o yerlere tek ecnebi yurttaş yahut taşıt giremez. Bizden müsaade alınmalıdır. Fakat söyleye bilirim ki tam, yüzdelik beniz kurda bu hâlâ çözülmedi. Halbuki onu da söylemeliyim ki ecnebi vatandaşların Karabağ'a yasadışı gelmesi halleri aşırı az sayıdadır. Bunu da belirtmeliyiz. Bizim politikamız ve ısrarlarımız kararı bundan sonradan bu sürece de semere veriliyor. Fakat tığ katıksız isterdik ki bizim egemenliğimize, tarla bütünlüğümüze mükemmel biçimde hürmet gösterilsin. Zaten yukarı dozaj Rus yetkililer de Karabağ'ın Azerbaycan toprağı bulunduğunu belirtiyor. Bu halde orada fariza karşılayıcı askerler de faaliyetlerini bu açıklamalara makul biçimde yürütmelidir.
Geçtiğimiz günlerde Ermenistan Savunma Bakanı ile Rusya Savunma Bakanının kuma görüşmesi olmuştu. O görüşmeden sonradan 'Ermenistan'ı silahlandırılma süreci baştan başladı' halinde kuma izah yapıldı. Bu izah size ne düşündürüyor. Bu silahlandırma süreci alanı nite etkiler. Yok bulunan kuma Ermenistan ordusu demincek baştan Rus silahlarıyla ayağa kalkmaya çalışacak. Bu konudaki düşüncelerinizi bildirme eylemek isterim.
Bu mevzudan bilgili olduğumuzda doğrudan Rusya bölümüne sorduk, bu mevzunun ne bulunduğu ile ilgilendik. Fakat bizlere bilgelik geldi ki Ermeni basınında çıkan bu izah hakikatı yansıtmıyor. Rusya Savunma Bakanı böyle laflar söylemedi. Bu, Ermenistan propagandasının fena amelidir. Böyle lakırtı söylenmedi. Bize resmi biçimde bildirildi ki böyle kuma tasar yok. Ermenistan ordusunun baştan emeksiz silahlandırılmasıyla ait tığ Rusya çeşidinden kifayetli cevabı aldık. Biz bu mevzuyu gündemden çıkarttık. Bu, Ermenistan'ın fena amellerinden konma geçmediğini gösteriyor. Ortaya atık bu asılsız karşı evvela aşırı iri hatadır. Eğer sen Rusya Savunma Bakanının söylemediği lafları yayıyorsan bu en azından sorumsuzluktur, provokasyondur. İkincisi, tığ bunu didar kere engelleme devrinde de gördük, işgalden sonradan da gördük, Ermenistan ve Rusya'da çalışkanlık yayınlayan Ermeni lobisi gelişigüzel çağ Rusya ile Azerbaycan ilişkilerinde çatlama oluşması düşüncesince çalışıyor. Her gün, derneşik olarak. Onların günce işi Azerbaycan'a karaca yakmak, Rusya basınında Azerbaycan'la ait aksi imge oluşturmak, Rusya ile Azerbaycan'ın ilişkilerine hayalet düşürmektir. Düşünüyorlar ki bu halde intikamcı güçler baştan baş kaldırarak bizlere gönül rahatlığı muharebeye çıkabilirler. Fakat onlar yanılıyor. Birincisi Rusya-Azerbaycan ilişkileri yeteri denli faziletli seviyeli ilişkilerdir ve tığ hepsi mevzuları açık açık etüt ediyoruz. Cumhurbaşkanları düzeyinde, defans bakanları düzeyinde, aut işleri bakanları düzeyinde. Herhangi tarafı huzursuz fail kuma mevzuyla ait tığ çabucak temasta bulunuyoruz ve bu mevzuları çözüyoruz. Bugün söyleyebilirim ki Rusya-Azerbaycan ilişkilerinde rastgele çabuk kuma meseleyi çözmekle ait kuma husus da yoktur. Çünkü bu ilgiler yeteri denli olumludur. Ermenistan'ın bu yaymaca çabaları onlara muvaffakiyet getirmeyecektir. Ermenistan'ın baştan silahlanmasıyla ait bizim endişemiz Rusya çeşidinden tatlılıkla karşılanıyor.
Zaman devir Ermenistan silahlı kuvvetleri ve siyasetçiler çeşidinden ayrımlı görüşler, beyanatlar dile getiriliyor. Savunma Bakanlığı böyle izahat yaparken Başbakan Paşinyan Türkiye ile ahbaplık restore etmek istediğine müteveccih ifadeler kullanıyor. Böyle cümleleri var. Birkaç kere geçtiğimiz haftalarda bunu kesif pıtrak tekrarladı. Paşinyan'ın bu laflarını siz nite değerlendiriyorsunuz? Artı, bu akıl Türkiye ile Azerbaycan çeşidinden kifayetli mi. Yani temasa başlayabilmesi düşüncesince yapması gereken, namına getirmesi müstelzim sorumlulukları varmı Ermenistan'ın?
Biliyor musunuz, savaştan evvela ve harp vakti Ermenistan yöneticileri çeşidinden o denli karşıtlık o denli yanlış ve asılsız beyanatlar evet ki onların sayısı hesabı yok. Şimdi bu cins örnekleri saatlerce gösterebiliriz. Biz şehirleri, köyleri kurtarırken onlar ise bizim şehirlerimizi baştan engelleme ettiklerini bildiriyorlardı. Biz kurtarılan şehirlerimizde bayraklarımızı yükselttiğimizde onlar bunu inkar ediyordu. Yani beyaza siyah, siyaha parafin buyurmak onların karakteridir. Dolayısıyla onlar rastgele kuma açıklamada bulunduğunda doğrusunu anlatmak icabında tığ bunu ciddiye almıyoruz. Analiz eylemek lazım, netleştirmek lazım. Çünkü burada kuma yalanın, gerçekleşmeyen arzuların, hülyaların ve provokasyonların kuma sentezidir. Bugünkü Ermenistan ahacık budur. Biz söylediğimizde ki bu liyakatsiz devlettir, bunun arsıulusal kuma ismi da var "failed state", tığ bunu buyurmak istiyorduk. Her devletin devletçilik sembollerinden bir tanesi de mesul davranmaktır. Fakat tığ bunu görmüyoruz. Ermenistan-Türkiye ilişkilerinin normalleşmesine gelirsek tığ katıksız hepsi bölgede sulh olmasını istiyoruz. Sayın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın önerilmiş bulunduğu 3+3 platformunun bunun en elleme yolu olacağını düşünüyorum. Fakat Ermenistan hâlâ bunu bildirme etmiyor. Şimdi Türkiye Cumhurbaşkanı çeşidinden bu seslendiriliyor. Ermenistan'a nasip veriliyor. Fakat Azerbaycan bunu destekledi, Rusya destekledi, İran destekledi, Ermenistan ise buna gönül rahatlığı çıkıyor. Buna gönül rahatlığı çıkan Ermenistan demincek Türkiye ile ilişkilerini normalleştirmek istediğini bildirme ediyor. Eğer normalleştirmek istiyorsan sen karşı kendisine bu öneriye müspet cevap ver. Aksi biçimde burada gine aykırı görüş oluşuyor. Anlaşılmazlık oluşuyor. Elbette şayet ne zamansa Ermenistan çeşidinden seslenen resmi izahat asıl siyasetle uzlaşırsa o devir çözümleme gerçekleştirmek elan ferah olacaktır. Siz de elleme bildiğiniz bu şeklinde ki Ermenistan anayasasında Türkiye'ye gönül rahatlığı tarla iddiası var. Bundan vazgeçmeliler. evvel anayasasını baştan çalışıp bildirme ettirmelidirler. Ermenistan kabil bitkin ve ağız ağıza tarumar edilmiş iklim Türkiye kabil dev ülkeye gönül rahatlığı nite tarla iddiasında bulunabilir. Bu, ruh bilimsel hastalığa eğik kuma şeydir. Dolayısıyla bundan vazgeçmeliler. Azerbaycan'a gönül rahatlığı iddialarından vazgeçmeliler. Azerbaycan'la ilişkilerini normalleştirmeliler ve Türkiye tarafının gelişigüzel devir bölgede sulh ve degaje yetenekli işbirliğinden yana bulunduğu için eminim. Bugün de böyledir. Türkiye'den aşırı müspet sinyaller geliyor. Fakat Ermenistan'da bunun akla yatkın değerlendirilmesi gerekir. Fakat maatteessüf savaştan, 2. Karabağ Savaşı'ndan evveli 2 salname süreçte Azerbaycan çeşidinden maruz müspet sinyaller orada yanlış anlaşıldı. Biz sıskalık olarak, kuma dermansızlık olarak. Oysa tığ kan açığa vurmak istemiyorduk. Biz gücümüzü biliyorduk. Sorunu kuvvet kanalıyla çözebileceğimizi biliyorduk. Ermenistan ise buna inanmıyordu. Şimdi de geç değil. Yeni oluşan realiteyi akla yatkın kavrasın, bu realiteye gereğince adımlar atsın, haritaya bakarak kişi yerini orada bulsun, şayet bulabilirse, kuma noktadır ve buna makul adımlar atsın. Bu halde bölgede degaje yetenekli ortaklık kabil olabilir.
Şurada insanoğlunun aklına şöyleki kuma nesne geliyor. Bölgesindeki devletlerin taleplerine, ilişkilerine ehemmiyet vermeyen Ermenistan'ın gerisinde nite kuma kuvvet kabil ya da neyi planlıyorlar ki böyle kararlar uygulamaya çalışıyorlar efendim?
Bunu ego söyleyemem. Bunu gelişigüzel biçimde mevzuyla ilgilenen yöntem âlim ve analistler söyleyebilir. Fakat tecrübeme isnaden söyleye bilirim ki onların nice adımları us dışı adımlardır. Yanı gerçeklikten uzak, rastgele kuma mitolojiye, hülyalara ve gerçekleşmeyen arzulara dayalı kuma yaklaşımdır. Bunu da siyasal alemde akla yatkın çözümleme eylemek aşırı zordur. Bu gelişigüzel biçimde tababet aleminde çözümleme edilirse elan akla yatkın olur.
Az evvela diyalekt iş birliğinden bahsettiniz. Cumhurbaşkanı Erdoğan'la sizin kesiksiz dillendirdiğiniz 6'lı teşrikimesai platformunun oluşmasından bahsettiniz. Bu ortam içinde İran'ın da ismi geçiyor. Ancak geçtiğimiz günlerde İran'dan mevrut TIR'ların Hankendi'ne gittiğine değgin sahneler ortaya çıktı ve siz de şikayetinizi dile getirdiniz bu konularda. Hemen arkası sıra, İran sınırında İran askerlerinin manevra görüntüleri paylaşıldı. Bu mevzuda kuma değerlendirmenizi bildirme eylemek isterim. Anlık kuma nesne miydi aksi taktirde planlı, mahsus kuma ileti içeren hareketler miydi?
İran tırlarının gayrikanuni biçimde Karabağ sahasına gitmesi karşı iş olmuyor. Bu engelleme devrinde de didar kere bulunan olaylardır. Bu TIR'la derneşik biçimde oraya gidiyordu. Bizim bilgimiz vardı. Fakat aktüel kabil açık bilgelik katıksız yoktu. Bunu menfez uğrunda bulundurarak türlü kanallarla İran bölümüne hoşnutsuzluğumuzu tabir ediyorduk. Fakat bu proses bitmeme ediyordu. Savaş bittikten sonradan bundan sonradan Laçın koridoru bizim gözümüzün önündedir. Bizim askeri mevzilerimizden Hankendi'ne revan yola bulunan açıklık ihtimal de 5-6 metredir. Biz Laçın koridoru süresince başkaca Şuşa çevresinde ve gayrı alanlarda yeteri denli uygulayım imkanlara sahibiz. Kameralar var. Uyduyu kullanıyoruz, İHA'ları kullanıyoruz. Biz gördük ki TIR'lar harp ondan daha sonra oraya gitmeyi sürdürüyor. Bu halde ego cumhurbaşkanlığı ofisinin çalışanlarına yönerge verdim ki İran'ın Azerbaycan büyükelçisi ile konuşsunlar. Biz bunu resmiyete açığa vurmak istemiyoruz. Dostça konuşsunlar ve buna semere verilmesi gerektiği söylesinler. Bu bizlere gönül rahatlığı saygısızlıktır. Azerbaycan'ın tarla bütünlüğüne gönül rahatlığı saygısızlıktır, buna semere verilmelidir. Bu hanek yanılmıyorsam Temmuz ayında oldu. Ondan sonradan katıksız ki tığ bunu izleme etmeye başladık ve gelişigüzel ayın başlangıcında bizde bilgelik birikiyor ki müteaddit TIR çıktı, müteaddit TIR girdi, ne getirdi, ne götürdü. Onların plakalarına denli hepsi bilgiler bizde var. Bunlar basında arsa aldı. Fakat sonradan ne yaptılar. İran TIR'larına Ermeni plakaları yapıştırmaya çalıştılar. Böyle dolandırıcılığa el attılar. Bizi kandırmaya çalıştılar. Öyle âciz kuma iş yaptılar ki arabanın üzerindeki tankerde Farsça yazılar, aşağıda ise Ermeni plakaları. Onu da size belirteyim ki ayrımsız plakaları beş altı arabanın dair de yapıştırdılar. Bu iş o denli kesintili yapılmış oldu ki. Bu da onu gösteriyor ki bu işi bitmeme biçim açmak zorla gizlemek istiyorlar. Bu durumda, kuma ay geçtikten sonradan tığ bundan sonradan resmi usulle diplomatik muhtıra verdik, İran'ın Azerbaycan büyükelçisi dışişleri bakanlığına çağırma edildi. Şikayetler ona bildirildi ve bu hale semere verilmesi dileyiş edildi. Bu Ağustosun ortalarında bulunan olaydır. umut ediyorduk ki buna semere verilecek. Fakat 11 Ağustos-11 Eylül ortada kestirmece 60 İran tırı gayrikanuni biçimde Karabağ'a akım etti. Bunu mâni temdit etmek düşüncesince tığ bundan sonradan kılgı adımlara geçtik. Bizim ekonomi ve adımlarımız mesuliyet sahibidir, ülfet ilişkilerine dayanmaktadır. İlk iş namzet uyarı, ikinci iş resmi nota, üçüncü iş arama noktaları, gümrük, sınır, polis. Böylece tığ Azerbaycan arazisinden sabık yolu arama etmeye başladık ve ondan sonra Karabağ'a revan TIR'ların sayısı sıfıra indi. Bakınız, buraya götürmek lazım miydi? Orada, Rus sulh gücünün kontrolündeki Karabağ alanında hep 25 bin insanoğlu yaşıyor. Bu alışveriş o denli mı önemli? Bu ticaret, arkadaş ve karındaş kendisine gördüğün ülkeye açık açık hürmetsizlik edecek denli mı önemli? Elbette tığ arsıulusal konvansiyonlar ve arsıulusal hukukla belirleme edilen hepsi imkanları kullandık. Bazıları diyor ki yalnızca İran araçlarından gümrük vergisi alıyoruz. Biz demincek ecnebi ülkeye gittiğimizde gümrük vergisi ödüyor muyuz, ödüyoruz. Onlar da Azerbaycan ülkelerini kullanıyorsa bağış ödemeliler. Bu mevzunun kuma tarafı.
Sınırımızın civarlarında meydana getirilen askeri tatbikata erişince ise bu aşırı tansık kuma olaydır. Çünkü 30 salname istiklal devrinde böyle hadisat olmamıştı. İlk kendisine söylemeliyim ki gelişigüzel iklim kişi topraklarında istediği askeri tatbikatı yapabilir. Bu onun hükümran hakkı. Buna kimesne lakırtı söyleyemez. Fakat bunu kuma devir kesitinde çözümleme ettiğimizde bunun tek devir olmadığını görüyoruz. Neden demincek ve illet bizim sınırımızda? Bu soruları ego değil Azerbaycan topluluğu soruyor. Bu suali hayattaki Azerbaycanlılar soruyor. Bir istifham da soruluyor ki illet engelleme devrinde o bölgede manevra yapılmıyordu. Ermenilerin Cebrayıl, Zengilan ve Fuzuli'de bulunduğu devirde illet manevra yapılmıyordu. Neden tığ bu toprakları kurtardıktan sonra, 30 salname boyunduruk ve işgale semere verdirdikten sonradan bu yapılıyor. Bu sorular legal sorulardır. Elbette tığ bölgede levent boylu mevkut iş donanmasına vuruş vuracak tek durumun olmamasını istiyoruz. Bir iş elan anlatmak istiyorum, Azerbaycan burada da aşırı mesul ve endazeli davranıyor. Bizim legal adımlarımıza gönül rahatlığı yayınlanan romanesk tepkilerin iare bulunduğunu umuyorum.
Ulaşım problemlerinden lakırtı etmişken, Zengezur koridoru Ermenistan'ın ilişkilerini normalleştirmeye başlamasına kuma koşul mıdır?
Elbette kuma şarttır. Çünkü 10 Kasım bildirisinde bu belirtiliyor. Ermenistan bu yükümlülüğü aldı. Eğer bu yükümlülüğü yürütme etmezse o devir ne normalleşme bahis konusu olabilir. İkincisi, gine evveli düşüncelerime dönüyorum. Ermenistan, harp sonrası devri aşırı akla yatkın çözümleme etmelidir. Artık gestalt ağız ağıza farklı. Şimdiki gestalt güçlerin oranını açık açık gösteriyor. İşgal devrinde de tığ hem kendimizin bununla birlikte Ermenistan ordusunun ne imkanlara erbap bulunduğunu biliyorduk. Biz dengeyi aşırı başlangıçta kişi lehimize değiştirdiğimizi biliyorduk. Şimdi bunu hepsi evren görüyor. O nedenden aktüel halde Ermenistan'ın Azerbaycan'la ilişkilerini normalleştirmesi düşüncesince elan kuma tomar efor göstermesi gerektiği kanısındayım. Çünkü bu onlar düşüncesince önemlidir. Biz ak da hoşnutluk biliriz. Nasıl ki yaşadık. Şimdi de yaşıyoruz ve elan elleme yaşayacağız zira o iri araziye baştan erbap olduk. Kendi topraklarımıza döndük. Onların vaziyeti elan da kötüleşti. O nedenden tamamıyla arbedede olmak, komşularla ilişkileri essah sıfır tarihe isnaden planlamak aşırı yanlış kuma adımdır. Ermenistan karşı kendisine Türkiye ile ilişkilerini normalleştirme isteğinde olmalıdır. Aynı sürede Azerbaycan'la ilişkilerini normalleştirsin. Türkiye ve Azerbaycan'la sınırlarını belirlesin. Onlar bu işe bizlerden elan kuma tomar iştahlı olmalılar. Çünkü bu Şayet olmazsa buyurmak ki bitim da yoktur. Şimdi Ermenistan'da ve bazısı ecnebi siyasetçiler bizi Ermenistan ülkelerini engelleme etmekle suçluyorlar. Birincisi bu kuma yalan. İkincisi Ermenistan bizi engelleme ettiğinde illet sesinizi yükseltmiyordunuz. Neden gözünüzü kapatıyordunuz. 30 sene süresince yalnızca engelleme değil hepsi vakti ve dini anıtlarımız yerle kuma edildi. Tüm yapılar yıkıldı. Bunu görmüyor muydunuz. Minsk Grubunun eş başkanları didar kere orada bulundu. Ağdam'da, Kelbecer'de, Fuzuli'de, Cebrayıl'da bulundular. Görmüyorlar mıydı. 30 salname engelleme devrinde yalnızca 2 iş araştırı misyonu sevk edildi ve söyleyiş hazırlandı. Raporda Ermenilerin işlediği hepsi taksirat belirtildi. Sonuncu repertuvar az elan 10 sene evvela gerçekleşmişti. Minsk Grubu eş başkanlarına baştan repertuvar göndermeleri dair didar kere müracaatta bulunduk. Orada yasadığı iskan yaşama geçiriyorlardı. Suriye, Lübnan ve başka ülkelerden Ermeniler getirilerek orada iskan ettiriliyordu. Bu kuma harp suçudur. Tüm arsıulusal konvansiyonlara gereğince bu harp suçudur. Bunu yapmadılar. Bu işgali 30 sene süresince görmeyen, demincek ise sıfır işgali gören katıksız ya kördür veya nankördür. Ya da yalnızca riyakardır. Bu elan akla yatkın tabir olabilir.
Biz kişi dede yurdumuza döndük. 30 senedir orada yoktuk. Eğer Ermenistan sınırın oradan geçtiğini söylüyorsa illet orada tek kimesne yoktu. Eğer ora sınırsa gel sınırı koru. Biz geldik o dağlara yerleştik ve bizim haritalarımıza gereğince tığ kişi topraklarımıza yerleştik. Eğer Ermenistan ayrımlı düşünüyorsa gelsin otursun, bunu tartışalım, etüt edelim. Bir sene sürer, 5 sene sürer, 30 sene sürer, ki bilir. Yine bu mevzuya dönüyorum, sınırlar dair Ermenistan bugün gerçekliği anlamalıdır. Kısa sürede şartlarımızı bildirme yazar bu mevzuyu çözmelidir ki hepsi kişi sınırının nerede bulunduğunu bilsin.
Bölgedeki bulunan sorunları bahsetmek düşüncesince sizin, Sayın Putin'in ve Paşinyan'ın kuma araya gelmesi endamsız devirde bahis konusu mu?
Biz kuma iş üçgen mülakat yaptık. Bu senenin başlarında, Ocak ayında Moskova'da üçgen mülakat gerçekleştirildi. Bu toplantıda elan çoğalma harp sonrası dönemle ait mevzular etüt edildi zira savaşın bitmesinden yalnızca 2 ay geçmişti. Sonrasında cumhurbaşkanları düzeyinde üçgen mülakat olmadı. Fakat başvekil yardımcıları düzeyinde kuma emek hasretmek grubu oluşturuldu. Bu grupta karşı kendisine Zengezur koridorunun açılması dair icraat yapılmış oldu zorla haziran başlangıcında Ermenistan bu gruptaki katılımını intihabat dolayısıyla bitirdi. Haziran'da orada seçme yapılmış oldu ve ağustos ortasında bu kol baştan kuma araya geldi. Gelecek ay gine kuma araya gelecekler. Bu grubun ehemmiyetli kuma ebat bulunduğunu düşünüyorum zira hâlâ kuma semere olmasa da kuma dek mevcut. Temas aktüel halde lazım kuma araçtır ve bu temaslarda kuma aşırı husus çözülebilir.
Biz Azerbaycan'da Zengezur koridorunun oluşturulmasına müteveccih degaje yetenekli çalışmalara başladık. Zengilan'a demiryolu ve karayolu yapılıyor, havalimanları düz yazı ediliyor. Dolayısıyla tığ kişi topraklarımızdaki işleri 2 sene içinde bitireceğimizi düşünüyorum zira buradaki işlerin kütlesi aşırı büyük. Ermenistan arazisindeki demiryolu ve karayolunun uzunluğu 40 kilometredir. Bu 1 ila 1,5 yılda yapılabilir. Biz bunu bekliyoruz.
Bir sene caba dolmadan işgalden kurtarılan topraklarda aşırı iri planlar gerçekleştirdiniz. Mesela Fuzuli esrar meydanı 1 sene olmaksızın bundan sonradan uçakların inip kalktığı kuma plan biçimine geldi. Karayolları böyle öylesine. Siz karayollarının Ermenistan sınırına denli aslını attınız. O iş ilerliyor. Bu mevzuda aşırı iri planlar yapıyorsunuz. Hem bu projelerden bununla birlikte o bölgede canlı Ermeniler var, onların geleceğiyle ait neler söyleye bilirsiniz?
Siz mükemmel haklısınız. Biz devir kaybetmeden, harp sonlanır bitmez harekete geçtik. Bu devletimizin enerjisini gösterdi. Çünkü bu işleri iletilmek düşüncesince yalnızca dünyalık yetmez. Kaynak, kadro, ekip, uygulayım olanaklar, uzluk olmalıdır. Biz hepsi güçleri seferber ettik. Elektrikle ait mevzuları sene sonuna denli tamamlayacağız. Tüm alana canlılık verilecek. Yol yapımları da sürüyor.
Bunu gelişigüzel şeyden evvela kişi yurttaşlarımız düşüncesince yapıyoruz ki bu alanı baştan kuralım ve esbak sığınmacılar endamsız sürede oraya dönebilsin. Artık kuma numara uçman karye projesi Zengilan ilinde sene böylecene ya da doğacak senenin başlarında apiko olacak. Karabağ'da canlı Ermeniler de bunu görüyor. Çünkü bizim televizyonlara bakıyor, radyolarımızı dinliyorlar. Burada ne işlerin yapıldığını görüyorlar. Artık beş altı iş Ermeni halkından olanlar insanların bizim Şuşa'da askeri mevzilerimize gelmiş şekilde onların da bu işlere alınmasını dileyiş etmesi rastlantısal değil. Onlar orada aylak bitkin kalmış. İşsizlik, yoksulluk ve üzgün kuma durumdalar. Biz buna müspet yaklaşıyoruz. Fakat bunun yasalı tarafının mükemmel oturması lazım. Biz orada canlı Ermenileri kişi vatandaşımız kendisine bildirme ediyoruz. Onlar Azerbaycan toprağında yaşıyorlar. Karabağ gelişigüzel devir Azerbaycan toprağı olmuştur. Sovyet döneminde, evveli devirde de, engelleme devrinde de bu böyleydi. Biz onları Azerbaycan yurttaşı kendisine görüyoruz. Sadece onlar bunu bildirme etmeliler. Onlar bu Ermeni propagandasından kurtulmalılar. Onlar kişi geleceklerini, evlatlarının geleceğini sağlamalılar. Biz hazırız onları da işlere katılımını sağlamaya. Neden etmeyelim. Biz geleceğe ciddi anlamda sulh prizmasıyla bakıyoruz. Çünkü ego kuma elan harp olmasın istiyorum. Ermenistan tarafında intikamcı akımlar baş kaldırmazsa tığ kuma elan harp başlatmayacağız. Eğer Ermenistan'da bizlere gönül rahatlığı rastgele kuma zılgıt oluştuğunu görsek o tehdidi imha etmeliyiz. Bu bizim legal hakkımızdır. Fakat böyle kuma zılgıt olmasa bizim başka kuma düşüncemiz yok.
Karabağ'da canlı 25 bin Ermeni de inşaat, bayındırlık işlerinde arsa alabilir. Aynı sürede gelecekte yaşadıkları yerlerde, köylerde onlar düşüncesince imkanlar sağlarız. Karabağ ve Doğu Zengezur'la ait planlarımız menfez önündedir. Ağdam şehrinin master planı onaylandı. Yakın gelecekte Cebrayıl ve Fuzuli şehirleri ile umumi kendisine illerin master planları onaylanacak. Bu bizim gücümüzü gösteriyor ve tığ Ermenilerin Karabağ'da yaşamış bulunduğu köylerde de bunları yapabiliriz. Ben zaferden sonradan yerlere onlarca posta ettim. Orada Ermenilerin yaşamış bulunduğu bazısı köylerde karşılaştığım görünüş beni şaşkınlıklar içinde bıraktı. İnsana yaraşıksız kuma durum. Bazı köylerde evler çözümleme ediliyor. Evlerin yüzdelik 95'i yararsız. Yani orada tek kimesne yaşayamaz. Onlar yıkılmalıdır. Böyle değersiz halde 30 sene canlı kuma maşer çağ yüzü iletilmek istiyor. Işık ise bekâr Azerbaycan'dan gelecek. Onlar düşüncesince de bunun o denli da ferah olmadığını idrak eylemek gerekir. Burada ruhiyat gestalt da dikkate alınmalıdır. Fakat tığ elleme nabız sergiliyoruz ve onların bahtiyar ve bol bolamat içinde kuma geleceğinin zorla Azerbaycan devletine değgin bulunduğunu anlayacaklarını umuyorum.
SORU: Türkiye ile Azerbaycan'ın ilişkilerinin istikbaline değgin neler düşünüyorsunuz?
Sayın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, evveli zamanlarda da faziletli platformlardan Azerbaycan'ın yerinde davası kendisince aşırı degaje bilgiler paylaşıyordu. Her devir bu husus onun aut siyasetler ait mevzuları ortada kuma numaralı meseleydi. Bu iş bundan sonradan zaferden sonradan orada (BM Genel Kurulunda) bu lafları söylemesi bizi sevindirdi. Bu kuma iş elan gösteriyor ki Recep Tayyip Erdoğan gelişigüzel devir Azerbaycan'ın yanındadır.
Savaşın karşı saatlerinde o Azerbaycan'ın bekâr olmadığı, Türkiye'nin Azerbaycan'ın birlikte bulunduğunu belirtmişti ve bu bizlere ek kuvvet vermişti, içsel kuvvet vermişti. Türkiye'nin Azerbaycan düşüncesince Azerbaycan'ın da Türkiye düşüncesince ne denli benzeyen ve içten kuma iklim bulunduğunu biliyorsunuz. 10 seneler süresince tığ iri biçim kıvrım ettik ve ilişkilerimizi en faziletli düzeye çıkarttık. Dünya çapında buna benzeri iş birliği, ülfet ve birlik örneği olmadığını söylemiştim. Tarihleri, budunsal kökenleri, dilleri ayrımsız bulunan aşırı devletlerin bulunduğunu zorla onlar ortada ne denli ihtilaf, emniyetsizlik ve dava bulunduğunu da söylemiştim. Etnik, dini, kültürel köklerin o devletlerin karındaş iklim olabileceği anlamına gelmiyor. Böyle örnekler çoktur. Hem Orta Doğu'da hem makam Sovyet mekanında. Çok çelimli kuma vakti ve kültürel asliye üstünde böyle elleme ilgiler sarayını bina eylemek bizim mahsus hizmetimizdir. Hem Sayın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın bununla birlikte benim. Burada tevazudan ırak olmalıyım, bu gerçektir. İkinci Karabağ mücadelesi bunu kuma iş elan gösterdi. Türkiye bizim yanımızda kendisine hepsi dünyaya ileti vermiş evet ki 'karışmayın, engelleme etmeyin, Azerbaycan kazı yolundadır. Eğer karışırsanız, engelleme ederseniz Türkiye'yi göreceksiniz.' Bu katıksız aşırı iri avantaj ve avantajdı.
2. Karabağ Savaşı'ndan sonradan ilişkilerimiz elan da faziletli basamağa çıktı. Savaş bittikten sonradan Sayın Cumhurbaşkanını Şuşa'ya çağırma ettim. O Şuşa'ya gelinceye denli başka ülkelerden kimsenin Şuşa'ya gitmeyeceğini söylemiştim. Hatta Türkiye'den gelenler olmuştu, oraya kullanmak istiyorlardı. Onlara söyledim ki 'teşekkür ederim zorla bekleyin. Kardeşim gelsin, Şuşa'ya gitsin ondan sonradan yolunuz açıktır.
Şuşa Beyannamesinin imzalanması bizim ilişkilerimizi elan faziletli düzeye çıkardı. Şuşa Beyannamesi ile 'de-facto' bulunan ilişkilerimizi 'de-jure' düzeyine, müttefiklik düzeyine yükselttik. Zaten gelişigüzel bölgede müttefiklik ilişkileri içerisindeydik. Fakat tığ bunun resmiyete dönüştürdük. Bu doğacak faaliyetlerimiz düşüncesince kuma biçim istikametidir. Biz bu yolla gideceğiz. Günden güne pekişen ilişkiler, kalan kuma projeler, bizim dayanışmamız ve kardeşliğimizin hepsi komşularımız düşüncesince dimdik bulunduğunu düşünüyorum. Tüm komşularımız şayet ilişkilerini Türkiye ile Azerbaycan kabil kursaydı o devir dünyada tek harp olmazdı.
İşgalden kurtarılan yerlere kesif pıtrak gidiyorsunuz. Görüntüler paylaşılıyor. Görüntüleri paylaşan da sizin yönetmeniniz kendisine bölgede bulunan Sayın Mihriban Aliyeva. Görüntüleri onun paylaşımlarıyla alıyoruz. Azerbaycan'da bununla birlikte Türkiye'de sizin oradaki diyaloglarınız, hareketleriniz aşırı sıcakkanlı karşılanıyor. Bununla ait neler söylersiniz?
Bu kişi kendinden oluştu. Doğal kendisine oluştu, bunu planlamıyorduk. Biz karşı iş Şuşa'ya gittiğimizde Bakü'den aşırı er çıkmıştık. Çünkü o devir biçim aşırı uzundur. O devir kuma Zafer kanalıyla Fuzuli'den Şuşa'ya az elan 3 saate gitmiştik. Yollar kar ve buz tutmuştu. Sabah ercecik çıkmıştık ve iklim karanlıktı. Hava aydınlandıkça aşırı elleme görünüş oluştu ve Mihriban hatun kişi telefonuyla çekmeye başladı. Beni çekti, çaker dedim ki yolumuz Şuşa'yadır. Böyle başladı. Bu kuma mahsus teşebbüstür zira benim ziyaretlerimi bir çok aşırı iş resmi kurul çekiyor. Buysa toy kuma yaklaşımdır. Biliyorum ki bir çok aşırı kimsenin hoşuna gitti bu. Bizim de hoşumuza gitti. Bu lafları söylerken benim gözümün önüne karşı evvela o alanlarda muammer insanoğlu geliyordu. Ben gelişigüzel şeyden evvela onlar düşüncesince bunu söylüyordum. Çünkü onlar özlem içerisindeydi. 30 sene özlem içerisindeydiler. Ve ego oraya gelmişim bu binayı görüyorum, o görmüyor. O bizim gözlerimizle onu görmeli. Her devir gözümün uğrunda onlar vardı. O denli cehennem azabı çektiler. Fakat sarp durdular, katı durdular. Budur Azerbaycan, budur Azerbaycan halkı…Sizi duygulandırdım ben.
