Johannesburg
Güney Afrika Cumhuriyeti'nde 1 Kasım'da planlı evcil seçimler, neticeleri bakımından şimdiden diyar tarihinin en özen doğurgan seçimlerinden bir tanesi biçimine geldi.
Nelson Mandela'nın 1994'ten bu yana iktidardaki partisi Afrika Ulusal Kongresi (ANC) ile 1999'dan bu yana anne ihtilaf partisi bulunan Demokratik İttifakın (DA) ehemmiyetli oy kayıplarına uğramış olduğu seçimlerde, ihtilaf partilerinin politik dengeler içerisindeki görevi ehemmiyetli seviyede arttı.
Seçimlerde ANC ve DA'nın 8 büyükşehirden 5'i engelleme onlarca belediyede reislik düşüncesince müstelzim oy çoğunluğunu yakalayamaması, partiler ortada "koalisyon görüşmeleri" polemiklerini ve birtakımı belediyelerde seçimlerin tekrarlanması ihtimalini de birlikte getirdi.
AA muhabiri, kıtanın en şişman üç ekonomisinden bir tanesi bulunan 60 milyonluk Güney Afrika'nın bulunan politik dengesini içten etkileyen 1 Kasım evcil seçimlerini ve sonra yaşanmış bulunan süreci derledi.
1- Bu seçimlerin neticeleri Güney Afrika siyaseti açısından ne atasözü tabir ediyor?
2021 seçimlerinde sandıklardan çıkan sonuçlar, ilk herşeyden ilk olarak 27 salname kudret partisi ANC açısından eleştiri ortak ileti taşıyor.
Tarihinde önceki kat bu seçimlerde yüzdelik 50'lilerin altını gören partiden kayan oyların ehemmiyetli kısmının aşkın milliyetsever söylemleriyle dikkati doğurgan toplumcu Ekonomik Özgürlük Savaşçıları (EFF) ile Inkatha Özgürlük Partisi (IFP) kabil hâlâ aşkın lehçe seçmene seslenme fail partilere gittiği gözlemleniyor.
ANC'nin ehemmiyetli oy depolarında bile müntehip katılımının özen doğurgan seviyede bağan oluşu, seçmenin ANC'ye gönül rahatlığı ortak tepkisi namına yorumlanıyor.
Beyaz Güney Afrikalıların ağırlıkla yeğleme etmiş olduğu DA, ilkin Cape Town iktisap etmek kıl payı anadan görme oy depolarında çoğunluğu korumayı başarsa da diyar genelinde oylarının yüzdelik 27'den yüzdelik 21'lere gerilediği görülüyor.
Buna karşın ihtilaf partilerinden hiçbirisinin oylarında şişman çoğalma kaydedilmemesi dikkati çekiyor.
2- ANC Güney Afrika politik tarihinde nite ortak arazi teşekkül ediyor?
Kuruluşu 1912'ye yaslanan ANC,1946-1994 yıllarında ülkeyi yönetmen apartheid diyetine gönül rahatlığı direnişin en ehemmiyetli aktörlerinden bir tanesi oldu.
Nelson Mandela öncülüğünde, apartheid diyetinin yıkılmasının peşi sıra 1994'te iktidara mevrut parti, o tarihten itibaren gelişigüzel umumi seçimde yüzdelik 50'lerin üstlerinde oylarla iktidarını korudu.
Son senelerde fırka içerisindeki ananeci ve yenilikçi kanatlar ortada yaşanmış bulunan mücadele, emektar Cumhurbaşkanı Jacob Zuma ve emektar ANC Genel Sekreteri Ace Magashule kabil önde mevrut gelenekçilerin siyaseten likidasyon edilip, yenilikçilerin fırka yönetiminde ve hükümette ehemmiyetli pozisyonlar elde etmesiyle sonuçlandı.
Ayrıca Zuma'nın mahkemeye itaatsizlikten cezaevine girmesinin peşi sıra orak ayı ayında yaşanmış bulunan hız vakalarında 342 insan yaşamını kaybetti, binlerce salon ve iş noktayı yağmalandı ve minimum 2 bilyon dolarlık hasar oluştu.
Yeni yüz koronavirüs (Kovid-19) salgınının tetiklediği hesaplı sorunlar, erdemli işsizlik, düzenlilik sorunları, canlılık kesintileri ve enfrastrüktür problemleri ANC'nin müntehip üstündeki imajını menfi etkilese de fırka diyar genelinde iktidarın en şişman talibi olma hususi durumunu sürdürüyor.
3- Seçim sürecinde ve sonra neler yaşandı?
Temmuz ayında tarihinin en şişman hız ve soygunculuk vakalarından bir tanesini canlı Güney Afrika, 1 Kasım evcil intihap sürecine, ANC'nin birtakımı belediyelerde namzet listelerini sonuç müracaat tarihinden evvela yetiştirememesinin ardından, seçimlerin ertelenmesi tartışmaları eşliğinde girdi.
Seçimlerin 2022'ye ertelenmesi talebinin Anayasa Mahkemesince reddedilmesiyle yaşanmış bulunan kriz, Seçim Komisyonunun (IEC) sonuç müracaat tarihini uzatmasıyla çözümlendi.
Bazı intihap bölgelerinde planlı protestolara rağmen, 1 Kasım seçimleri umumi namına hadisesiz ortak biçimde engellenmeyen ve adaletli ortak ortamda gerçekleştirildi.
Üç gündüz devam eden levent boylu ortak oy alma işleminin peşi sıra 4 Kasım akşamı oylar açıklandığında, 5 büyükşehir belediyesi engelleme 66 belediyede tek politik partinin oyların çoğunluğunu alamadığı görüldü.
Bu durum, bu belediyelerde başkanların belirlenmesi düşüncesince partiler arası ittifaklar kurulması konusunu da gündeme taşımış oldu.
4- Muhalefet partileri iktidarla bağlaşma ihdas fikrine ısıdam bakıyor mu?
Ana ihtilaf partisi DA'dan meydana getirilen açıklamada, beklendiği kıl payı partinin ANC'yle tek belediyede ittifaka gitmeyeceği belirtildi.
Seçim neticeleri bakımından anahtar ehemmiyet ele geçiren IFP ile ActionSA'den de ayrımsız gündüz benzeşim izahat geldi.
1 Kasım'ın kazananlarından EFF ise arazilerin kamulaştırılıp donsuz çecik dağıtılması ve rasizm karşıtlığı kabil birtakımı esas şartlarının sağlanması durumunda, ANC engelleme gelişigüzel partiyle bağlaşma kurmaya anık olduklarını duyuru etti.
DA, IFP ve ActionSA'nın bu uzlaşmasız tutumu, nice belediyede, partiler arası ittifaklar kurulması ihtimalini ince zora soktu.
5- İktidarın bir hale tepkisi ne oldu?
ANC'li Cumhurbaşkanı Cyril Ramaphosa, esbak gece ezanı saatlerinde icra ettiği açıklamada, ANC'nin bu seçimde çıban aldığını onama ettiğini fakat ihtilaf partileriyle uzlaşmaya ve koalisyona gitmeye anık olmadıklarını söyledi.
Partinin oy oranlarında yaşanmış bulunan düşüşün, müntehip katılımıyla münasebetli bulunduğunu tamlayan Ramaphosa, ANC'li seçmenleri baştan inandırma edeceklerini vurguladı.
Bu durum, ilkin büyükşehirler iktisap etmek kıl payı nice belediyede seçimlerin yenilenmesi ihtimalini de gündeme getirdi.
