İstanbul
Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme ve Değerlendirme Merkezi Müdürü Doç. Dr. Doğan Kalafat,
Dünya, henüz önceleri bilinse de tsunaminin tahripkâr etkisiyle 2004'te yüzbinlerce insanoğlunun yaşamını kaybetmiş bulunduğu Endonezya'nın Sumatra adası açıkları ve 2011'deki Japonya Tohoku'daki depremlerinin arkası esna tanıştı.
Tsunamiler henüz baş döndürücü okyanuslar derece açıkça denizlerde sansasyonel gözükse de geçtiğimiz sene İzmir Seferihisar açıklarında meydana mevrut sarsıntı sonrası sahilde yaşanmış olan ansızın su yükselmesi, bunun Türkiye'de de belli ortak ölçeğe denli kazalı olabildiğini gösterdi.
Boğaziçi Üniversitesi Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme ve Değerlendirme Merkezi Müdürü Kalafat, "1-7 Mart Deprem Haftası" kapsamında AA muhabirine merkezin emekleri ve Türkiye'deki tsunami riski hesabına değerlendirmelerde bulundu.
Kalafat, araştırı merkezi ihdas çalışmalarına 2004'teki Endonezya Sumatra depremi sonrası meydana mevrut tsunami felaketinden sonraları başladıklarını anlatarak, 2017'de Birleşmiş Milletler'in Oşinografi Komisyonu'nun tsunami ikaz merkezi peyda etmek düşüncesince birtakım enfrastrüktür çalışmalarını tamamlayarak denklik yaptıklarını kaydetti.
Ağırlıklı şekilde Doğu Akdeniz'de tsunami müşahede ve ikaz merkezi şekilde çalışmalarını sürdürdüklerini fehva fail Kalafat, merkezdeki en ehemmiyetli özelliğin sismik istasyonların beraberinde su düzeyi istasyonlarının da bulunması bulunduğunu dile getirdi.
"Marmara'da 2 m. yöresinde ortak su yükselmesi bekleniyor"
Kalafat, üç tarafı denizlerle kuşatılmış Türkiye'deki tsunami açısından riskli bölgelerle ilgilendiren şunları aktardı:
"Ağırlıklı şekilde Ege ve Akdeniz bizim düşüncesince henüz riskli. Güney garp sahillerimizde, Girit, Muğla, Gökova, Fethiye, Antalya yöresinde 3 metrenin üstünde tsunami olma olasılığı var. Akdeniz'de Girit yayı sanarak fehva ettiğimiz meydan gerçekte Afrika plakasının Ege-Anadolu plakasının dibine daldığı ortak safiha sınırı. Büyük depremler de safiha sınırlarında oluyor. Tarihsel kayıtlara da baktığımızda Girit ve 12 Adalar yöresinde ehemmiyetli tsunamiler olmuş. Marmara'da ise ağırlıklı şekilde beklediğimiz tsunami, söz gelişi 7 şiddetinde şişman ortak sarsıntı sonrası olabilir. Marmara'da 2 m. yöresinde ortak su yükselmesi bekleniyor. 2 metrelik su düzeyinin yükselmesi güçlü belli alanlarda mesele ve hasar yaratabilir."
Kalafat, sahile andıran alanlarda başta Akdeniz bölgesi düşüncesince tsunamiye müteveccih icraat yapılması icap ettiğini vurgulayarak, Marmara Denizinin zarfında de bin metrenin üzerinde, çeperleri kalın, dinç alüvyonlarla ve sedimanlarla kuşatılmış üç dip oyuntu bulunduğunu anlattı.
Büyük ortak sarsıntı daha sonra etkilenen sediman tabakalarının hareketine ilişkin şekilde tsunami olasılığının görüldüğünü tamlayan Kalafat, Marmara'da beklenilen tsunamilerin göçü kaynaklı bulunduğunu vurguladı.
"Deprem ahir tehlikeyi karşılamak düşüncesince önemli"
Doç. Dr. Doğan Kalafat, sarsıntı olmasa güçlü tsunamiyle ilgilendiren er ikaz verebilecek kapasitelerinin bulunduğunu fehva ederek, sarsıntı sonrası ikinci ortak tehlikeyi kaldırılmış ika namına bunun ehemmiyetli bulunduğunu kaydetti.
Kalafat, "Yaklaşık 4 ila 7 ahit ortada tsunamiyle ilgilendiren er uyarıyı verebiliyoruz. Bu müddet de önemli. Çünkü maşer bu bilgiyi aldıktan sonraları tsunami boşaltma noktalarından emniyetli yerlere ulaşabilir. Türkiye çapında su düzeyi istasyonlarını henüz kalın konumlandırarak, buradan doğacak hem sarsıntı aynı sürede su düzeyi bilgisiyle tsunaminin boyutu, gelişim göstermesi ve er ikaz ita kapasitemiz var." ifadelerini kullandı.
Özellikle Ege Denizi ve Akdeniz'de yaşanacak depremler kararı oluşabilecek tsunamilere huzur müdebbir olunması icap ettiğini tamlayan Kalafat, Türkiye'deki tsunaminin açıkça denizlerde bulunduğu derece şişman felaketlere defa açmayacağını anlattı.
"6'nın üstündeki depremde tsunami riski var"
Kalafat, yaka bölgelerindeki yapıların dokunca görebileceğini dile getirerek, şu halde bitmeme etti:
"Deniz tabanında olacak sarsıntı daha sonra camianın şurası bilmesi gerekir, söz gelişi depremin büyüklüğü 6'nın hesabına çıktıysa tsunami olabilir. Uyarlılara nazarıitibar edip, sahilden uzaklaşarak, beklenir bulunduğu denli faziletkâr kesimlere boşaltma olunmalı. Toplum bunu ortak tepke şekilde düşünmeli. Tsunami tabelaları da ortak şuur oluşturması açısından da önemli."
Geçmişte Fethiye açıklarında meydana mevrut 6'nın üstündeki ortak sarsıntı sonrası kişilerin günlerce tsunami olabileceği endişesiyle ürkü şeklinde cereyan ettiğini hatırlatan Kalafat, mümkündür ortak tsunaminin depremden 20-30 ahit sonraları yaşanabileceğini ve eyyam sonraları gelmesinin beklenir olmadığını kaydetti.
Tsunami müşahede istasyonları
Türkiye'deki tsunami müşahede istasyonları huzur bilgiler verici Kalafat, enstitülerinin haritalı ileti gönderimi oluşturan yegâne misyon sağlayan bulunduğunu fehva etti.
Türkiye'de 25 su düzeyi istasyonu bulunduğunu bildiren Kalafat, istasyonların ağırlıklı şekilde Marmara'da ve hepsi Türkiye sahilleri süresince arazi aldığını kaydetti.
Bu istasyonların sayısının artmasının ehemmiyetli bulunduğunu özetleyen Kalafat, "Ülkemiz saf afetler açısından riskli ortak bölgede. Dolayısıyla depremler ve daha sonra oluşacak tsunamilerle ilgilendiren toplumumuzun şuurlu olması gerekiyor. Aynı sürede depreme dayanabilen binalarda oturmanın beraberinde çokluk sahiline sıfır, öz yataklarına nazar boncuğu halde ev yapmamamız gerekir. Buralar depremde ve sarsıntı sonrası oluşabilecek tsunamilerde hasar görecektir." sanarak konuştu.