Kocaeli
Kocaeli'nin İzmit ilçesine ilişkin rustik Eseler Mahallesi'nde üç asırdır yaşatılan "Kaz Bayramı" geleneği, mahalle sakinleri ortada bütünlük ve beraberliğin simgesi oldu.
Aylar öncesinden kazların besiye çekilmesiyle süregelen festival hazırlıkları, havaların soğumasının peşi sıra hanımlar kabilinden imece usulü döşenmemiş katlama açılmasıyla bitmeme ediyor.
Ocak ayında kutlanan bayramdan 2 güneş önceki şişman biçimde doğranan kazlar temizlenip yağı alındıktan sonradan "baş fut yemeği" gerçekleştirmek az daha apiko ediliyor. Bir güneş suda bekletildikten sonradan kızılcık ağacından şişlere dizilen kazlar, festival sabahı tavalarda karye fırınına sürülüyor.
Öğle zamanı kazlar namüsait alan edilerek, suyun nezdinde bölümü alınıyor. Bu tam börek imalinde kullanılacak olan yufkalar musaffa kaz kanadıyla yağlanıyor.
İkindi zamanı fırından tahsil edilen kazlar, kaz yağıyla ıslatılmış tirit, konsa dolması, leziz börek, kaz ciğerli börek ve erik hoşafı eşliğinde sofralardaki yerini alarak misafirlere ağırlama ediliyor.
"Ziyafet az daha görünüyor lakin nezdinde zaruretten doğmuş"
Kocaeli Kent Konseyi Yöresel Değerler ve Kültür Komisyon Başkanı Melek Çeliköz, AA muhabirine, yerel kültürlerin şehirlerin en ehemmiyetli mirası bulunduğunu ve geleceğe aktarılması icap ettiğini belirterek, bu amaçla Kocaeli'de dernekevi olan, göçle mevrut kültürel mevzularla ilgilendiren icraat yaptıklarını söyledi.
Kaz Bayramı'nın Eseler köyü kurulduğundan buyana kutlandığını dile getiren Çeliköz, hanuman ayının ikinci haftası köyün büyüğünün festival tarihini duyuru etmesinin peşi sıra şişman biçimde kutlamanın gerçekleştirildiğini kaydetti.
Çeliköz, kesilecek kazların sayısının bölük ve çağrılı sayısına uyarınca değiştiğini dile getirerek, şunları söyledi:
"Şu anda şölen az daha görünüyor lakin gerçekte nezdinde zaruretten doğmuş, dirim koşulları iyileşince de şu anda kültürel nezdinde anane az daha görünüyor. Aslında burada geleneğin amacı; kazın etinden fazla yağını almak. Kaz yağı esas nezdinde ihtiyaç, vaktiyle aşındırmak yapılırken kaz yağı kullanılırdı. Bu civarda kaz yağı başlangıç tacıdır. Kazın yağını alarak sene süresince kullanırlar. Kazı kestikten sonradan iç yağlarını ve gayrı yağlarını alıp sobanın üstünde kaynatıyorlar. Yağ az buçuk çözülüyor. Sonrasında küplere basılarak korunum ediliyor. Margarin az daha ekmeğin ilişkin sürüp tüketiliyor. Yine dolma, çorba ve benzer yemeklerde de kullanılıyor."
"Gelemeyenin kaz oranı kesinlikle ayrılır"
Kaz Bayramı'nın Kocaeli'de sadece Eseler, Solaklar, Durhasan ve Hasanoğlu köylerinde kutlandığını özetleyen Çeliköz, "Zaruretin gerçekte bütünlük ve beraberliğe dönüştüğü en iyi örneklerinden birisi bence Kaz Bayramı. Şimdilerde insanoğlu büyüklerinden gördükleri geleneği sürdürmeye çalışıyorlar." dedi.
Çeliköz, ayrımsız anda yakılan köydeki fırınlardan yükselen kokuların çağırma özelliği taşıdığını vurgulayarak, "Kaz Bayramı'na çağırma edilip icabet edemeyen bireyin kaz oranı kesinlikle ayrılır. Kaz oranı ayrılmıyorsa isim eksikliğinin hissedilmediğini düşünücü ve lisan koyar. Bu nedenle kaz oranı da önemli. Büyüklerimiz Milli Mücadele çağında bile köylerin dominant yiyeceği haberini almalarına karşın güneş fırınlarını yakıp kazları pişirmiş, yağlarını alıp küplerde saklamışlar. Köyde kime sorarsanız bu geleneğin ağır koşullarda da olsa sürdürüldüğünden bahseder." ifadelerini kullandı.
"Kazın yağını, ciğerini arazi küplerde saklardık"
Mahalle sakini 60 yaşındaki Sevdiye Savurtaş da vaktiyle dolaplarının olmadığını, kazların yağını ve ciğerini arazi küplerde sakladıklarını anlattı.
Eskiden her insanın kaz yetiştirdiğine yer veren Savurtaş, "Bayram haset ulaşınca fırınlarımızı yakardık, köyün içi kaz hitit kokardı. Misafirlerimizi çağırırdık. Eskiden başlangıç döndürücü kar yağardı. O devir otomobil yok, mevrut konuk ihtimal 2-3 güneş kalırdı. Öyle nezdinde neşe olurdu." halinde konuştu.
Savurtaş, vaktiyle nezdinde hanede en 6-7 kaz kesildiğine belirterek, "Bir akşamda yeniyordu o kazlar. Kadınlar düşüncesince başlangıç döndürücü zahmetli lakin bundan sonradan alıştığımız düşüncesince ağır gelmiyor." dedi.
"Bayram havası oluyor, insanoğlu kaynaşıyor"
Mahalle sakini 43 yaşındaki Songül Beyni ise hısım dayanışması olsun, etraflı eş nezdinde araya gelsin sanarak aylarca besleyip büyüttükleri kazları bayramdan 2 günlük kesip pişirmeye apiko bir duruma getirdiklerini kaydetti.
Kazların festival haset fırına sürüldüğünü aktaran Beyni, "Fırın evresinde etraflı akrabalarımızı ağırlama düşüncesince çağırma ediyoruz. Hep beraberce şölen veriyoruz. Bütün akrabalar nezdinde araya toplandığı düşüncesince festival havası oluyor, insanoğlu kaynaşıyor." ifadesini kullandı.
Beyni, tedbir periyodunun bayanların omzunda olduğuna ayraç ederek, "Yufkaların açılması, kazların temizlenmesi bayanların üzerinde. Taşlık dolması yapması, üzümlü börek döşemesi, bunların hepsini hanımlar hazırlıyor." sanarak konuştu.