Kazakistan
Yüzyıllardır serbest bozkırda canlı Kazakların tabiat ile birlikteliği ve buna müteallik örf ve adetleri ahali oyunlarında sahneleniyor.
Kazak ahali oyunları, manalı koreografisi, sansasyonel müziği ve mülevven kostümü ile sahne sanatının ehemmiyetli parçası olmaya bitmeme ediyor.
Köklerini step yaşamından düzlük Kazak ahali oyunları, insanoğlunun tabiat ile ilişkisini ve buna müteallik yerine halkın günce dünyasına yansıyan örf ve adetlerini temessül ediyor.
Bu sene 70'inci gözyaşı gününü kutlayan Kazak ahali oyunlarının eli uz adı Prof. Dr. Toygan İzim, 27 salname sahne deneyimini hükûmet merkezi Nur Sultan’daki Ulusal Koreografi Akademisi’nde terbiye bilimi bilimi gören gençlerle paylaşıyor.
İzim, bire birlikte sürede yüksekokul gözetiminde kurulan Kazak Halk Oyunları Laboratuvarı’nda ilmî icraat da yürütüyor.
Eski Kazak ahali oyunlarını araştıran İzim, AA muhabirine, oyunların geçmişi ve istikbaline müteallik değerlendirmelerde bulundu.
İzim, Kazak ahali oyunlarının birlikte bilgelik dalı yerine ele katılması düşüncesince güç sarfiyat ettiğini belirterek, "Özellikle akademide ahali oyunları dalında terbiye bilimi bilimi gören gençlerimizin bu mevzuda Kazakça kaynaklara ulaşabilmeleri düşüncesince kitaplar hazırlıyoruz. Ülkenin muhtelif bölgelerine ulaşıyoruz. Orada canlı büyüklerimizden unutulmuş birtakımı düzen hareketlerini kayda alıyoruz. Şu anda Kazak ahali oyunlarının ‘pasaportunu’ geliştiriyoruz." dedi.
Halkın ağzından günümüze vasıl masal ve efsanelerin ahali oyunlarıyla anlatıldığına dikkati çekici İzim, "Yüzyıllardır step felsefesiyle canlı camianın gelenekleri ahali oyunlarına da yansımış durumda. mesela bir zamanlar ahali oyunları, lama ve at üzerinde kartallarla sergilenmiş." diyerek konuştu.
İzim, Kazak ahali oyunlarının önceki kere sanatkâr Şara Jienkulova çeşidinden 1934'te hevesli yerine sahneye taşındığını belirterek, "Kazak ahali oyunlarının 50’ye andıran çeşidi bulunuyor. Bunların 10’u ise vaktiyle mevrut düzen türleri yerine biliniyor." ifadelerini kullandı.
Kazak ahali oyunlarının anlamına gereğince solo, kadro ve eş şeklinde sahnelendiğini dile getiren İzim, "Orta Asya’da avrat ile adamın eş oyunu hoppadak Kazak ahali oyunlarında var. Biz buna 'Kelinşek' (gelin) oyunu diyoruz." dedi.
İzim, şu anda Kazak ahali oyunlarında solo sanatçılar mektebinin namevcut olması ve sahnede koreografi yerine izleyiciye tinsel ruhunu yansıtamamasından fikir duyduğunu kaydederek, "Bizim dönemimizde ahali oyunlarının sahne şovu olmasından hâlâ baş döndürücü izleyiciye anlaşılan birlikte ileti yahut ağıt yüklemesi baş döndürücü önemliydi. Bugün ahali oyunlarının sahne gösterileri, enstantane cezaevi kamaştırmaya yöneliyor. Bu beni endişelendiriyor." değerlendirmesinde bulundu.
"Kazak ahali oyunlarında, paradigma hareketi baş döndürücü önemli"
15 senedir ahali oyunları ekibinde arazi düzlük İndira Gabdrahmanova ise "Kazak ahali oyunlarında, paradigma hareketi baş döndürücü önemli. Özellikle kızların elleri deneyimsiz ve bilekleri daim akıntı şeklinde olması gerek. Bunun birlikte yüzünüzdeki mimikler de paradigma ve fut uyumu denli önemli." dedi.
Gabdrahmanova, step hayatını hazımlı Kazaklar düşüncesince tabiat ile iletişimin ehemmiyetli olduğuna dikkati çekerek, "Her hareketin makul birlikte adı ve manası mevcut ve bunlar genellikle tabiatı, kuşu ve hayvanı çağrıştırıyor. Örneğin, Kazak ahali oyunlarında baş döndürücü geçer akıntı çeşidi ise ‘tolkın’ (dalga). Bu hareket, su yüzünde oluşan dalgayı anımsatıyor." diyerek konuştu.